درخشش آینهکاری ایرانی در یونسکو؛ اهمیت تولد یک میراث جهانی دیگر
به گزارش تیکاگو به نقل از کجارو
در بیستمین نشست میراث ناملموس یونسکو که در مجموعه تاریخی «قلعه سرخ» دهلینو، برگزار شد؛ پرونده «آینهکاری، هنر کار با آینه در معماری ایرانی» در میراث ناملموس یونسکو ثبت شد. از جلوههای هنر آینهکاری را میتوان در تالار آینه کاخ گلستان، حرم شاهچراغ(ع) و بسیاری از اماکن تاریخی و مذهبی دیگر مشاهده کرد.
فروغ مددی مرمتگر و مدرس درباره پیشینه آینه کاری به «کجارو» میگوید:
آینهکاری، پیشینهای از دوران صفویه دارد؛ زمانی که جامهای متری از مبدا ایتالیا و از طریق مسیرهای دریایی وارد ایران میشد. این آینهها به دلیل سختی مسیر میشکستند و تقریبا خورد میشدند آینههای سالم و در متراژ بزرگ به صورت یکدست بر دیوارها نصب میشدند که نمونه آن را میتوانیم در ایوان مرمر کاخ گلستان ببینیم. هنرمندان خوش ذوق ایرانی شروع کردند از آینههای شکسته، شکلهای هندسی، گل و بته را ایجاد کردند؛ از اینجا آینهکاری سنتی ایرانی شکل میگیرد.
او باتوجه به کاربرد آینهکاری و خاستگاه آینه در ایران، توضیح میدهد:
این هنر که امروز در امامزادهها، بناهای تاریخی و فضاهای مذهبی میبینیم صد در صد ایرانی است و هیچ کجای جهان به این شکل نمیتوان پیدا کرد. در کشورهای عربی هم آینهکاری وجود دارد اما باز هم آینهکاری آنها هم از ایران رفته است. یک نمونه دیگر کاربرد آینهکاری استفاده از آینههای خورد شده روی جامهای شکسته بود و آینههایی که خیلی خورد نبودند را درزگیری میکردند؛ بنابراین گچبری روی آینه را به وجود آوردند. این شیوه زمانی شکل گرفت که هنرمندان میخواستند محل اتصالات آینهها را پوشش دهند و از همین نقطه، ابداع گچبری روی آینه توسط ایرانیها به وجود آمد.
این مرمتگر درباره روایتهایی که آینهکاری را به دوره ساسانیان نسبت میدهند، تاکید میکند:
اما اوج آینهکاری از دوران صفویه آمده ایجاد شده است و قدیمیترین آینهکاریها در قزوین و اصفهان موجود هستند. در دوره ساسانیان و ماقبل آن ما صیقل فلزها و سنگها را داشتیم یعنی آینهای به شکل شیشه، نقرهاندود و آبگینه وجود نداشت. بنابراین آنها فلزها و سنگها را صیقل میداند و به عنوان آینه استفاده میکردند. با تحقیقاتی که در این حوزه انجام دادم به این موضوع اشاره نشده و حتی شیشه به شکل معاصر در زمان ساسانیان وجود نداشته است.
مددی در خصوص رونق آینهکاری طی این سالها و آموزش آن در میان علاقمندان، عنوان میکند:
خوشبختانه در چند سال اخیر سبب شده آینهکاری یک مقداری رونق گرفته اما تا پیش از این آینهکاری، کار مرمتگران و استادکاران بود و این هنر در دسترس عموم قرار نداشت. از سوی دیگر آموزش آن هم نسبت به هنرهای دیگر تا این اندازه فراوان نبود اما طی این سالها رونق دوباره گرفته است و جای خوشحالی بسیاری دارد که این هنر تنها به نام ایران ثبت شد.
این مدرس آینهکاری با اشاره به پروندههای ثبت مشترک میراث ناملموس یونسکو، بیان میکند:
برای مثال هنر تذهیب دو هویتی در یونسکو ثبت شد؛ درست است کشورهایی که ما این هنرها را با آنها ثبت میکنیم، جزو ایران بودند اما امروز جدا شدند و خودشان یک کشور مستقل هستند. چون بسیاری از هنرمندان نگارگر و تذهیب کار از ثبت مشترک این هنر ناراضی هستند و ثبت آینهکاری در میراث ناملموس یونسکو اتفاق فرخندهای است.
این هنرمند مرمتگر درباره اهمیت ثبت یونسکو آینهکاری به نام ایران میگوید:
حالا که آینهکاری فقط به نام ایران ثبت شده میتواند از ارکان قوی برای پیشرفت این هنر در جهان باشد. چون میتوانیم اعلام کنیم هنر مهمی فقط به نام ما ثبت شده و آینهکاری را با نمونه منحصربهفرد آن یعنی تالار آینهکاری کاخ گلستان معرفی کنیم. اینکه این هنر به نام ایران ثبت شود، افتخاری برای همه ما است؛ امیدوارم هنرهای سنتی دیگر هم از پراکندگی آموزشی خارج شوند و طبق اصول درست حفظ و به نسلهای آینده منتقل شوند.
