شرکت چینی دیپ‌سیک (DeepSeek) با پیشرفت چشمگیر خود در حوزه هوش مصنوعی، جهان فناوری را شگفت‌زده کرده است. این موفقیت، میلیاردها دلار از ارزش شرکت‌های بزرگ فناوری آمریکا کاسته و نگرانی‌هایی درباره نفوذ چین در بازار جهانی AI ایجاد کرده است. در حالی که برخی آن را دستاوردی بزرگ می‌دانند، دیگران نگران پیامدهای امنیتی و اطلاعاتی آن هستند.
روز گذشته پس از معرفی فناوری پیشرفته هوش مصنوعی DeepSeek، بیش از یک تریلیون دلار از ارزش سهام غول‌های فناوری در جهان کاسته شد. این رویداد موجی از نگرانی در غرب به راه انداخت که نشان می‌دهد رقابت بر سر هوش مصنوعی به مرحله حساسی رسیده است.
لیانگ ونفِنگ (Liang Wenfeng)، مدیر سابق یک صندوق سرمایه‌گذاری، این شرکت را در شهر هانگژو تأسیس کرد. او سرمایه اولیه را از موفقیت خود در بازارهای مالی به دست آورد، اما برخی تردیدها در مورد نقش دولت چین در رشد سریع دیپ‌سیک وجود دارد.
ونفِنگ، که حالا مدیرعامل این شرکت است، برخلاف بسیاری از کارآفرینان، انگیزه‌ای برای کسب ثروت نداشت. دوستانش می‌گویند او همیشه آرزو داشت که در دنیای فناوری، که تحت سلطه آمریکا بود، به رسمیت شناخته شود. اکنون، پس از ایجاد یکی از بزرگ‌ترین تحولات در عرصه هوش مصنوعی، می‌توان گفت که به هدف خود رسیده است.
هوش مصنوعی جدید DeepSeek به‌حدی تأثیرگذار بوده که ارزش سهام شرکت‌های فناوری در سیلیکون ولی را به‌شدت کاهش داده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، این پیشرفت چشمگیر را «هشداری جدی» برای کشورش توصیف کرده است.
لیانگ ونفنگ بنیانگذار دیپ‌سیک کیست؟
لیانگ ونفنگ از علاقه شدیدش به ریاضیات به دنیای فناوری و سرمایه‌گذاری راه یافت. او از کودکی استعداد خاصی در ریاضیات داشت، به‌طوری که در دوران مدرسه به‌صورت خودآموز حساب دیفرانسیل و انتگرال یاد گرفت. پس از تحصیل در رشته فناوری اطلاعات در دانشگاه ججیانگ، فعالیت خود را در حوزه مالی آغاز کرد و شرکت های فلایر (High-Flyer) را تأسیس کرد که یکی از موفق‌ترین صندوق‌های پوشش ریسک در چین شد.
او در سال ۲۰۲۳، با همراهی تیمی از متخصصان، DeepSeek را بنیان نهاد و توانست در مدت کوتاهی به رقیبی قدرتمند برای غول‌های فناوری غرب تبدیل شود.
یکی از شرکای تجاری لیانگ در گفت‌وگو با فایننشال تایمز می‌گوید: «وقتی برای اولین بار او را دیدیم، یک جوان خجالتی با مدل مویی عجیب بود که مدام درباره ساخت یک سیستم ۱۰هزار‌تایی از تراشه‌ها برای آموزش مدل‌هایش صحبت می‌کرد. هیچ‌کس او را جدی نگرفت.» او اضافه می‌کند: «لیانگ نمی‌توانست ایده‌اش را واضح توضیح دهد. فقط می‌گفت می‌خواهم این را بسازم و این دنیا را تغییر خواهد داد.»
لیانگ ونفنگ، که طبق گزارش‌های رسانه‌های چینی تازه وارد ۴۰ سالگی شده است، محصول جدید خود را در همان روزی که ترامپ سوگند ریاست‌جمهوری یاد کرد، در ایالات متحده معرفی کرد.
این چت‌بات، در مدت کوتاهی، به محبوب‌ترین اپلیکیشن رایگان آمریکا تبدیل شد. استقبال گسترده از آن باعث سقوط ارزش سهام شرکت‌های رقیب شد و شوک بزرگی به بازارهای وال‌استریت و سیلیکون ولی وارد کرد.
موفقیت لیانگ در به‌چالش‌کشیدن سلطه آمریکا بر این حوزه، او را به یک قهرمان ملی در چین تبدیل کرده است. هفته گذشته لی چیانگ، نخست‌وزیر چین، او را به نشستی مهم دعوت کرد. لیانگ تنها مدیر حوزه هوش مصنوعی حاضر در این دیدار بود و دیدگاه‌های خود را در مورد آینده این صنعت با مقامات عالی‌رتبه چین در میان گذاشت.
مقامات پکن اعلام کرده‌اند که بر پیشرفت‌های کلیدی در فناوری‌های نوآورانه و استراتژیک تمرکز خواهند کرد، موضوعی که نشان می‌دهد DeepSeek اکنون به یکی از اولویت‌های اصلی دولت چین تبدیل شده است.
دیپ‌سیک؛ موفقیتی چشمگیر یا تهدیدی پنهان؟
موفقیت چشمگیر DeepSeek باعث شده رسانه‌های دولتی چین از این شرکت به‌عنوان نمونه‌ای از خلق معجزه با حداقل منابع محاسباتی یاد کنند. این شرکت نشان داده که حتی با محدودیت‌های سخت‌افزاری می‌توان با غول‌های فناوری غرب رقابت کرد.
DeepSeek توانسته است در حالی که هزینه‌ای به‌مراتب کمتر از شرکت‌های فناوری آمریکایی دارد، همان سطح از مهارت را ارائه دهد. اما رشد غیرمنتظره این استارتاپ پرسش‌هایی جدی را برانگیخته است. این‌که چگونه این شرکت توانسته بدون استفاده از تراشه‌های پیشرفته آمریکایی که برای شرکت‌های چینی ممنوع شده، به چنین جایگاهی برسد؟
مدیران این شرکت ادعا می‌کنند که تنها در دو ماه و با هزینه‌ای کمتر از ۶ میلیون دلار توانسته‌اند یک مدل هوش مصنوعی را با تراشه‌های سطح پایین‌تر انویدیا توسعه دهند. اپلیکیشن آیفون دیپ سیک هفته گذشته در آمریکا عرضه شد و به سرعت به محبوب‌ترین اپلیکیشن رایگان این کشور تبدیل شد.
نگرانی‌های امنیتی؛ آیا دیپ‌سیک ابزاری برای دولت چین است؟
برخی از منتقدان غربی، DeepSeek را «هوش مصنوعی کمونیستی» نامیده‌اند و نگران هستند که این چت‌بات اطلاعات نادرست و تبلیغات حکومتی چین را در میان کاربران غربی گسترش دهد.
به‌عنوان مثال، دیپ‌سیک در پاسخ به سؤالات مرتبط با تایوان، آن را «بخشی جدایی‌ناپذیر از چین» معرفی می‌کند. این موضوع نگرانی‌های بیشتری را درباره دستکاری اطلاعات و نفوذ سیاسی چین ایجاد کرده است.
از سوی دیگر، سوابق چین در استفاده از شرکت‌های به ظاهر خصوصی برای جاسوسی و کنترل اطلاعات، نگرانی‌هایی را درباره DeepSeek افزایش داده است. کارشناسان هشدار داده‌اند که این شرکت قادر است داده‌های حساس کاربران، از جمله اطلاعات دستگاه، الگوی تایپ، آدرس IP و سایر داده‌های شخصی را جمع‌آوری کند. در صورت درخواست دولت چین، شرکت موظف است این اطلاعات را در اختیار مقامات قرار دهد.
برخی کارشناسان امنیتی بر این باورند که دولت چین احتمالاً در تأمین سخت‌افزارهای پیشرفته برای DeepSeek نقش داشته است. این حمایت می‌تواند بخشی از استراتژی پکن برای پیشی‌گرفتن در رقابت فناوری با غرب باشد و به چین امکان دسترسی به اطلاعات کاربران خارجی را بدهد.
لوک دی پال‌فورد، مدیر «اتحاد بین‌المللی بین‌پارلمانی درباره چین»، تأکید کرده که دولت‌های بریتانیا و آمریکا باید نگران قدرت DeepSeek و در نتیجه دولت چین باشند. او دیپ‌سیک را مشابه تیک‌تاک دانسته و هشدار داده که این شرکت می‌تواند حجم عظیمی از اطلاعات حساس کاربران را جمع‌آوری کند که مستقیماً تحت کنترل حزب کمونیست چین قرار می‌گیرد.
کایلا بلومکویست، محقق مؤسسه اینترنت آکسفورد، نیز این موضوع را تأیید می‌کند و معتقد است که احتمال جمع‌آوری گسترده داده‌های کاربران توسط DeepSeek کاملاً وجود دارد. او در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی هشدار داده که ممکن است در این سیستم راه‌های مخفی برای انتقال اطلاعات به چین وجود داشته باشد.
