اگر کودک دارید یا اگر با کودکان سر و کار دارید، احتمالاً به مدیتیشن برای کودکان هم فکر کرده‌اید. اگر چنین دغدغه‌ای داشته باشید، احتمالاً بعضی سؤالات مرتبط با مدیتیشن کودکان از ذهنتان می‌گذرد. مثلاً اینکه آیا کودکان می‌توانند مدیتیشن انجام دهند؟ آیا در این سن به مدیتیشن نیاز است؟ مدیتیشن چه مزایایی برای کودکان دارد؟ پاسخ تمام این سؤالات را در این مقاله از «چطور» بخوانید.
احتمالاً جمله عقل سالم در بدن سالم است را قبلاً شنیدّ‌اید. اغلب اوقات هنگامی که از این جمله استفاده می‌شود، هدف از بیان آن، تأکید بر ورزش و مراقبت از جسم است. با این حال، نباید فراموش کنیم که مراقبت از ذهن، به اندازه مراقبت از بدن و جسم مهم است. به همین دلیل است که توصیه می‌شود مدیتیشن را از سنین پایین به کودکان بیاموزیم. آموزش مدیتیشن به کودکان، در کنار ایجاد روتین سالم خوابیدن و محدود کردن استفاده از نمایشگرهای دیجیتال، روش یافتن آرامش ذهنی و مکانیزم‌های دفاعی سالم را به آن‌ها می‌آموزد.
با این حال، اینکه کودک نوپا، یا حتی کودک خردسال یا در سنین پیش‌دبستانی را به مدتیشن ترغیب یا مشغول کنیم، کار ساده‌ای نیست. چه باید کرد؟ چه در مقام والدین و چه در مقام معلم و مربی و تسهیلگر با کودکان سر و کار داریم، لازم است که در زمینه مدیتیشن برای کودکان آموزش ببینیم. به همین خاطر است که باید مدیتیشن را برای بچه‌ها، ساده‌سازی کنیم. در این مقاله قصد داریم اصول اولیه، مزایا و نکاتی برای شروع مدیتیشن مطرح کنیم تا بخشی از سهم خود را در مسیر آگاهی و اطلاع‌رسانی به والدین و مربیان ایفا کرده باشیم.
مدیتیشن کودکان چیست؟
Little girl meditating
مدیتیشن یا مراقبه، نوعی تمرین ذهنی‌جسمانی است که با خود آرامش، خودآگاهی و ارتباط با درون به همراه می‌آورد. به‌گفته «مرکز ملی پزشکی مکمل و جایگزین» ایالات متحده آمریکا، مدیتیشن بر تعامل بین مغز، ذهن، جسم و رفتار تمرکز می‌کند. هدف از این تعامل، کسب یک ذهنیت آرام و انرژی‌بخش است.
مدیتیشن، انواع مختلفی دارد اما اکثر آن‌ها، چهار ویژگی مهم و مشترک دارند:
محیط آرام
موقعیت بدنی راحت (مانند نشسته، خوابیده یا در حال پیاده‌روی)
توجه متمرکز
نگرش باز
بسیاری از روش‌های مدیتیشن، مشابه هم به نظر می‌رسند اما در واقع، مدیتیشن کودکان با بزرگسالان بسیار متفاوت است. یک تفاوت واضح، مدت زمان انجام مراقبه است. طبیعی است که فرد بزرگسال، صبر و تحمل بیشتر، توانایی درون‌نگری و تمرکز طولانی‌تری دارد.
کودکان بسیار کم‌سن و سال، در ابتدا، متوجه نمی‌شوند که چرا باید مدیتیشن انجام دهند. به همین دلیل، باید مدیتیشن را با روشی سرگرم‌کننده و جذاب به آن‌ها معرفی کنیم که شامل استفاده از اسباب‌بازی، داستان و تحرک باشد.
والدین هم بایستی کودکان را تشویق کنند که بتوانند مدیتیشن، متناسب با ویژگی‌های شخصیتی فرزندشان را پیدا کنند. کودکان نیز مانند بزرگسالان، باید نوعی از مدیتیشن را برای خود انتخاب کنند که ارتباط بیشتری با آن برقرار می‌کنند و حتماً آن را در روتین روزانه زندگی خود قرار دهند.
مزایای مدیتیشن برای کودکان
شاید باورتان نشود اما یکی از مزایای واضح مدیتیشن کودکان این است که محیط برای والدین آن‌ها، آرام و ساکت‌تر می‌شود! اما مزایای این آرامش نیز فراتر از تصور است.
کنترل عواطف ناخواسته و ابراز هیجانات به شیوه‌ای سالم و قابل‌قبول، مزیت بسیار مهم آموزش مدیتیشن به کودکان از سنین پایین است. مهارت‌های مقابله‌ای که کودکان از مدیتیشن فرا می‌گیرند، در تمام عمر به کمک آن‌ها می‌آید. علاوه بر این، مدیتیشن مستمر، در بهبود موارد زیادی به کمک کودکان می‌آید. برای نمونه:
خواب
توجه
تنظیم هیجانات
تمرکز
حفظ اطلاعات
خلاقیت
خلق و خو
مدیریت استرس
سلامت کلی
یکی از مشکلات کودکان، به‌خصوص در تابستان و زمان‌هایی که به مدرسه نمی‌روند، خواب آرام و به‌موقع است. مدیتیشن در این مورد می‌تواند کمک زیادی به کودکان کند. در واقع، مدیتیشن تأخیر در به خواب رفتن را کاهش می‌دهد، مدت زمان خواب مستمر را افزایش می‌دهد و در نهایت، موجب بهبود کیفیت خواب می‌شود.
مدیتیشن می‌تواند استرس موجود در فضای خانواده را نیز کاهش دهد و روابط عاطفی بین اعضای خانواده را تقویت کند. به همین علت، توصیه می‌شود که والدین هم هر روز، همراه با کودکان‌شان مدیتیشن کنند.
بهترین زمان آموزش مدیتیشن به کودکان
نحوه معرفی و شیوه انجام مدیتیشن به کودکان، تأثیر زیادی بر شدت علاقه آن‌ها به مراقبه خواهد داشت. اگر در زمان آرامش بچه‌ها با آن‌ها مدیتیشن کنید، بهتر می‌توانند از این توانایی در زمان‌های سخت بهره بگیرند.
برای اینکه مدیتیشن در زندگی کودکان جا باز کند، والدین باید برنامه‌ریزی درستی داشته باشند. می‌توان مدیتیشن را بخشی از روتین پیش از خواب یا پس از بیداری در نظر گرفت. چرا که در این زمان‌ها، مسئولیت‌های والدی و کودک، کمترین چالش را میان آن‌ها ایجاد می‌کنند. کودکان ۳ یا ۴ساله می‌توانند تکنیک‌های تنفس آگاهانه را بیاموزند و تاثیر تنفس صحیح را در بدن‌شان مشاهده کنند.
برای آموزش مدیتیشن به نوجوانان، توصیه می‌شود که خودتان هم به آن‌ها بپیوندید اما همچنین می‌توانید فضایی ایجاد کنید تا خودشان به تنهایی در صبح یا شب، ۵ دقیقه مدیتیشن کنند. اگر قصد ندارید به آن‌ها ملحق شوید، فضای آرامی برایشان مهیا کنید تا در این محیط امن با درون خود ارتباط برقرار کنند. نوجوانان می‌توانند در این فضای امن، فرصتی برای کسب آرامش و تمرکز بر حضور افکار منفی روزانه خود پیدا کنند و این افکار را خیلی مسالمت‌آمیز، از ذهن‌شان بیرون کنند.
چطور به کودک نوپا و پیش دبستانی، مدیتیشن یاد دهیم؟
والدینی که کودک نوپا یا پیش‌دبستانی دارند، می‌توانند برای آموزش مدیتیشن به فرزندشان در خانه اقدام کنند. کافی است که والدین، خودشان هم مدیتیشن کنند. کودکان نوپا و سنین پیش‌دبستانی، علاقه زیادی به تقلید از کارهای والدین و مراقبان خود دارند. پس تمرین مدیتیشن در حضور آن‌ها، می‌تواند آن را نوعی آیین خانوادگی کند. هر چه بیشتر در انجام مدیتیشن استمرار داشته باشید، عادی‌سازی آن در روتین فرزندتان ساده‌تر خواهد بود.
تنفس عمیق، راهی عالی برای شروع مدیتیشن به همراه کودکان است. با رعایت چند نکته می‌توانید تنفس آگاهانه را به بهترین نحو به کودکان آموزش دهید:
کمک کنید تا کودک در موقعیت راحتی بنشیند: پوزیشن‌های یوگا مانند بچه کبری (baby cobra) یا نشستن چهار زانو، روش‌های خوبی برای تمرین مدیتیشن کودکان هستند.
برقراری ارتباط با جسم را به آن‌ها بیاموزید: برای مثال، از آن‌ها بخواهید که به نحوه بالا و پایین رفتن شکم خود در زمان دم و بازدم دقت کنند.
به درک کودک خود از مدیتیشن کمک کنید: در زمان مدیتیشن، از مزایای انجام تمرینات بگویید.
طبق روش زیر، تنفس را به کودکان نوپا و پیش دبستانی آموزش دهید:
۱- تصور کنید بادکنک بزرگی دارید که می‌خواهید آن را باد کنید.
۲- آرام و عمیق، نفس را داخل بدهید تا بادکنک آرام آرام، بزرگ شود.
۳- خیلی آرام، نفس را بیرون بدهید تا بادکنک نترکد.
۴- وقتی ناراحت هستید، بادکنک باد کنید.
به خاطر داشته باشید که کودکان در هر صورت، کودک هستند؛ حتی اگر مدیتیشن کنند! به‌عبارت دیگر، به‌راحتی بپذیرید که کودکان ممکن است در زمان آموزش مدیتیشن، بخندند یا شیطنت کنند. پس به آن‌ها سخت نگیرید. تمرینات را سرگرم‌کننده برگزار کنید و صبر داشته باشید.
Headspace، یک اپلیکیشن کاربردی برای آموزش مدیتیشن به کودکان نوپا و پیش دبستانی است. بهترین ویژگی این برنامه، جلسات شخصی‌سازی‌شده برای سه گروه سنی کودکان است. هداسپیس برای کودکان زیر ۵ سال، ۶ الی ۸ سال و ۹ الی ۱۲ سال، جلسات متفاوت دارد.
چطور به کودک دبستانی، مدیتیشن یاد دهیم؟
تجسم هدایت‌شده، یکی از انواع مدیتیشن ساده است که به‌راحتی می‌تواند به روتین خواب کودکان دبستانی اضافه شود (در این مورد، اپلیکیشن‌هایی مانند InsightTimer، متنون از پیش ضبط‌شده‌ای برای مدیتیشن خانوادگی دارند.)
کودکان و نوجوانان دبستانی می‌توانند در زمان مدیتیشن، دست‌های خود را نیز به کار بگیرند. کافی است انگشت شست و انگشت حلقه را کنار هم نگه دارند. با گذر زمان، این حرکت لامسه‌ای، با ذهنیت آرام و متمرکز، عجین می‌شود. وقتی کودک احساس پریشانی کند، می‌تواند انگشتان خود را به حالت گفته‌شده درآورد تا به ذهنش یادآوری کند که شروع به آرام‌شدن کند.
آموزش تکنیک‌های تنفس آگاهانه به این گروه سنی نیز کمک می‌کند تا پایه‌ای قوی برای مدیتیشن داشته باشند. بچه‌ها می‌توانند مدیتیشن را با ۵ دقیقه اختصاص زمان، در ابتدا یا انتهای روز تمرین کنند. تمرینات تنفسی هم مقدمه مناسبی برای مدیتیشن در سطح عمیق‌تر هستند.
مدیتیشن برای نوجوانان
مهم‌ترین نکته در مدیتیشن این است که به ذهن بیاموزید تا هیاهوی دنیای پر سر و صدا را نادیده بگیرد و بر درون جسم متمرکز شود. تجسم هدایت‌شده برای نوجوانان نیز کارساز است و می‌تواند حواس پنج‌گانه آن‌ها را به کار گیرد.
این سفر ذهنی برای نوجوانان، چند مرحله دارد:
۱- مکانی امن را در نظر بگیرید.
۲- به محیط اطراف دقت کنید. چه بافت‌ها، رنگ‌ها و اشیایی در این فضا وجود دارند؟
۳- به احساس خود نسبت به محیط توجه کنید. برای مثال، آیا نرمی بالش را حس می‌کنید یا شن سرد؟
۴- به بوها توجه کنید. آیا شیرینی حس می‌کنید، طعمی لذیذ یا آشنا؟
در زمان انجام مراحل بالا، به خود اجازه دهید که به کارهای مانده خود نیز توجه کنید. چون طبیعتاً، یاد کارهایتان خواهید افتاد. به این حس، خودشامد بگویید، آن را بپذیرید و سپس اجازه دهید که با بازدم، از فضای امن شما خارج شود.
بهتر است نوجوانان، انواع مدیتیشن‌های ذهن‌آگاهی را امتحان کنند تا تمرین مناسب خود را شناسایی کنند. برای مثال، اگر نوجوان شما به هنر علاقه دارد، مدیتیشن متمرکزی مانند رنگ‌آمیزی ماندالا را به آن‌ها معرفی کنید. اگر به ورزش علاقه دارد، با آن‌ها یوگا انجام دهید. در کل در انجام هر نوع مدیتیشن، آن‌ها را همراهی کنید.
مدیتیشن برای کودکان چه فایده‌ای دارد؟
مدیتیشن، تمرینی ذهنی است که در هر سن و سال، به کمک آدمی می‌آید. کودکان پیش دبستانی تا نوجوان هم می‌توانند از مزایای متعدد مدیتیشن بهره ببرند.
والدین و مراقبان کودک با فراهم کردن ابزارها و محیط مورد نیاز برای مدیتیشن و پیوستن به آن‌ها، می‌توانند به کودکان اولین لحظات کسب آرامش، رسیدن به خودآگاهی و ارتباط با ذهن و جسم خود را بیاموزند.
نظر شما درباره مدیتیشن کودکان چیست؟ آیا به نظر شما، کودکان نیاز به مدیتیشن دارند یا بهتر است بگذاریم در دنیای کودکانه خود بمانند و در آینده به سراغ تمرینات ذهن‌آگاهی بروند؟ به‌ویژه اگر فرزندی دارید که دوران کودکی را سپری می‌کند یا اگر با کودکان سر و کار دارید، لطفاً نظرات و تجربه‌های احتمالی خود را با ما و دیگر خوانندگان «چطور» در میان بگذارید.
منبع: healthline
https://www.healthline.com/health/meditation-for-kids
در افسردگی غم به لایه‌های عمیق زندگی نفوذ کرده و اختلالاتی در احساسات و رفتار شما به‌وجود می‌آورد. اگر احساس افسردگی دارید، حتما با کمک یک روانشناس متخصص مشکل را ریشه‌یابی کنید و برای حل آن راهکار بگیرید.برای ارتباط با مشاور متخصص افسردگی روی دکمه زیر کلیک کنید.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید. اطلاعات بیشتر div:empty {display: none;}
]]>
به کمک زبان بدن، ناگفته‌ها را بگویید و بشنوید
۸،۰۰۰ تومان
