دنیای تجارت در بازار بورس، صرفا به معاملات اسپات یا نقطه‌ای محدود نمی‌شود. ماهیت نوسانی این بازار، فرصتی برای معامله بر اساس پیش‌بینی‌ها پدید آورده که به آن معاملات پآپشن یا اختیار معامله گفته می‌شود. بازاری نسبتا پیچیده که در عین حال، برای پوشش ریسک سرمایه‌گذاران از مبتدی تا حرفه‌ای مناسب است و خود نیز می‌تواند منبعی برای درآمدهای بیشتر باشد. در ادامه به بررسی سازوکار معاملات آپشن، انواع آن و مفاهیم مرتبط با این ابزار مالی پرداخته شده است.
معاملات آپشن چیست؟
بازار معاملات آپشن (Options trading) یکی از انواع بازار مشتقات است که در آن طرفین توافق می‌کنند یک یا مجموعه‌ای از دارایی‌ها را تا تاریخی مشخص در آینده و با قیمت معین، خرید و فروش کنند. جزئیات توافق بین آنها در قالب قراردادی آورده می‌شود که قرارداد اختیار معامله یا Options Contract نام دارد. درحقیقت آنچه مورد معامله طرفین قرار می‌گیرد این قرارداد است. به دارایی نهفته در آن نیز دارایی پایه گفته می‌شود.
نکته مهم این است که در معاملات آپشن، طرفین، حق خرید یا فروش دارایی پایه را به‌دست می‌آورند اما تعهدی به انجام آن ندارند. به عبارت دیگر، اگر قیمت دارایی پایه و درنتیجه ارزش قرارداد، خلاف پیش‌بینی‌های آنها حرکت کند، امکان بستن موقعیت برای هریک از طرفین وجود دارد. معاملات آپشن نه‌فقط در بورس، بلکه در بازارهای مالی دیگر از کالا و فارکس گرفته تا ارز دیجیتال نیز کاربرد دارند.
انواع قرارداد اختیار معامله
به‌طورکلی در بازار آپشن، دو نوع قرارداد اختیار معامله زیر، معامله می‌شوند:
· قرارداد اختیار خرید یا Call Option، که اختیار خرید مقدار مشخصی از دارایی پایه با قیمت معین تا تاریخ از پیش تعیین‌شده را به خریدار می‌دهد.
· قرارداد اختیار فروش یا Put Options، که اختیار فروش مقدار مشخصی از دارایی پایه با قیمت معین تا تاریخ از پیش تعیین‌شده را به خریدار می‌دهد.
مشخص است که خرید یک قرارداد آپشن اختیار خرید، زمانی منطقی است که معامله‌گر انتظار دارد قیمت‌ها افزایش یابند. برعکس اگر انتظار کاهش قیمت دارایی پایه را دارید، خرید یک قرارداد اختیار فروش، می‌تواند تصمیم خوبی باشد. بر این اساس، به‌طورکلی چهار نوع معامله در این بازار امکان‌پذیر است:
· خرید قرارداد اختیار خرید یا Long Call
· خرید قرارداد اختیار فروش یا Long Put
· فروش قرارداد اختیار خرید یا Short Call
· فروش قرارداد اختیار فروش یا Short Put
مهم ترین مفاهیم قراردادهای آپشن
پیش از شروع فعالیت در بازار معاملات آپشن لازم است به اندازه کافی آموزش دیده و مفاهیم پایه‌ای آن را بدانید. علاوه بر دارایی پایه که با آن آشنا شدیم، مهم‌ترین این مفاهیم در ادامه شرح داده شده است.
سررسید قرارداد
سررسید قرارداد اختیار معامله به تاریخی گفته می‌شود که طرفین توافق می‌کنند قرارداد را تا آن زمان، باز نگه دارند. آنها در این بازه، امکان اجرای اختیارات خود اعم از فروش یا خرید را خواهند داشت. البته بسته به جزئیات قرارداد، ممکن است اجرای آن تنها به موعد سررسید محدود شود.
وجه تضمین
فروشنده یک قرارداد آپشن خرید یا فروش، موظف است مبلغی را تحت عنوان وجه تضمین تعهدات خود به کارگزار بورس پرداخت کند. این مبلغ معمولا ۲۰ درصد از ارزش قرارداد اختیار معامله در اولین روز معاملاتی آن است. از آن، برای پرداخت سود احتمالی خریدار در پایان هر روز معاملاتی استفاده می‌شود. با کاهش این بودجه نیز معمولا هشداری برای فروشنده برای شارژ مجدد آن ارسال می‌شود.
قیمت پریمیوم و قیمت اعمال
به قیمتی که خریدار در زمان انعقاد قرارداد آپشن پرداخت می‌کند، پریمیوم آپشن (Premium Price) یا حق بیمه (Insurance Price) گفته می‌شود. همچنین قیمت توافق‌شده برای خرید یا فروش دارایی پایه نیز قیمت اعمال (Strike Price) نام دارد.
مزایا و کاربردهای معاملات آپشن چیست؟
قراردادهای اختیار معامله ازجمله پیچیده‌ترین ابزارهای مالی به‌شمار می‌روند. بااین‌حال فعالیت در این بازار و مورد بررسی قرار دادن آن، مزایای متعددی دارد که مهم‌ترین آنها در ادامه بررسی شده است.
ابزاری برای مدیریت ریسک
عدم وجود موضوع تعهد در معاملات آپشن، آن را به گزینه‌ای مناسب برای پوشش ریسک بدل کرده است. درحقیقت معامله‌گران بورس با اتخاذ موقعیت‌های معاملاتی آپشن خلاف موقعیت‌های اسپات خود، می‌توانند ضرر ناشی از جهت‌گیری‌های غیرقابل پیش‌بینی قیمت را به حداقل برسانند. به‌عنوان مثال، اگر در بازار اسپات، خریدهای سرمایه‌گذار به دلیل کاهش قیمت‌ها وارد ضرر شوند، سود ناشی از موقعیت‌های فروش او در بازار آپشن می‌تواند حداقل تا حدی این ضرر را جبران کند.
ابزاری برای پیش بینی بازار
چه تریدرها و چه تحلیلگران از داده‌های مرتبط با بازار معاملات آپشن، برای پیش‌بینی قیمت دارایی مورد نظر خود و نیز وضعیت کلی بازار بورس در آینده استفاده می‌کنند. به‌طور طبیعی، اگر نسبت قراردادهای اختیار خرید به اختیار فروش افزایش یابد، می‌توان نتیجه گرفت که بازار و به‌خصوص فعالان حرفه‌ای‌تر به افزایش قیمت‌ها امید دارند. ازآنجاکه برخی جزئیات این قراردادها برای عموم مشخص است از نوسان قیمت‌های اعمال و پریمیوم نیز می‌توان به نتایج مهمی دست یافت.
تحلیل بررسی برخی داده‌های بازار آپشن نیاز به تخصص بیشتری دارد. به‌عنوان مثال می‌توان به مقادیر وجه تضمین قراردادها اشاره کرد. هرچه فروشنده‌ها حاضر به پرداخت وجوه تضمین بیشتری باشند، می‌توان نتیجه گرفت که آنها به پیش‌بینی‌های خود مطمئن‌تر هستند.
کسب درآمد با سرمایه کم
تریدرهای حرفه‌ای‌تر از قراردادهای آپشن نه‌فقط برای پوشش ریسک، بلکه برای کسب درآمد غیرفعال از روندهای نوسانی هم استفاده می‌کنند. این قراردادها درحقیقت امکان کسب سودی برابر با بازارهای اسپات با بودجه کمتر را به همراه دارند. مزیتی که به کمک ماهیت مبتنی بر پیش‌بینی این ابزارها به وجود آمده امکان خرید دارایی با قیمت پایین‌تر از قیمت بازار اسپات را فراهم می‌کند. از طرفی، هدف فروشنده، پوشش ریسک‌های خود در بازار اسپات است. بنابراین، آنها معمولا قیمت پریمیوم را پایین‌تر از قیمت دارایی در بازار اسپات تعیین کرده و با در نظر گرفتن حد ضرر خود در بازار اسپات، دچار ضرر نمی‌شوند.
سازوکار معاملات آپشن در بازار بورس تهران
انجام معاملات آپشن در هریک از بازارهای مشتقات دنیا، مراحل و ضوابط خاص خودش را دارد. در بازار بورس تهران، این معاملات تحت نظارت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و از طریق اتاق پایاپای انجام می‌شود. این اتاق، محاسبات لازم را انجام داده و قراردادها را اجرا می‌کند.
مانند انجام معاملات معمول در بورس، برای خرید و فروش انواع قرارداد اختیار معامله نیز باید کد بورسی داشته و در یک کارگزاری معتبر ثبت نام کنید. این معاملات در بازار بورس در قالب قراردادهایی تحت عنوان قراردادهای استاندارد صورت می‌گیرند. در آنها قیمت‌های اجرا و تاریخ انقضا تحت نظارت اتاق پایاپای مشخص می‌شود. اما در بازار فرابورس، طرفین با پذیرش ریسک بیشتر، اختیارات بیشتری برای تعیین جزئیات قراردادهای آپشن دارند.
انجام معاملات آپشن در بورس تهران نیز از طریق سامانه‌های کارگزاری‌ها انجام می‌شود. تسویه شما نیز می‌تواند نقدی یا فیزیکی باشد. در تسویه فیزیکی، اصل دارایی پایه از فروشنده به پرتفوی خریدار منتقل می‌شود. اما در تسویه نقدی، تفاوت قیمت اعمال و قیمت دارایی در بازار در زمان اجرای قرارداد به خریدار پرداخت خواهد شد.
سخن آخر؛ اختیار معامله ابزاری سهل و ممتنع
معاملات آپشن در نگاه اول پیچیده و مخصوص تریدرهای حرفه‌ای به‌نظر می‌رسند. این موضوع تا حدی درست است اما بسیاری از تریدرهای مبتدی نیز به کمک کارگزاری‌ها و مشاوران خود از این ابزار بهره می‌برند. ریسک اندک، امکان کسب سود بیشتر با سرمایه پایین‌تر و نیز عملکرد پوشش ریسک، از مهم‌ترین مزایای این ابزارها برای تریدرها در همه سطوح هستند. یک مشاور بورس حرفه‌ای می‌تواند شما را برای ورود قدم به قدم به این بازار یاری کند.
هشدار! این مطلب صرفا برای آشنایی شما با کسب‌وکار مهمان منتشر شده است و سایت چطور هیچ مسئولیتی را در رابطه با آن نمی‌پذیرد. اطلاعات بیشتر
