به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، مسجد امین الدوله را گاهی مردم با نام بانی آن فخر الدوله نیز می خوانند. خیابان فخرآباد اندکی پایین‌تر از میدان ابن سینا در سمت شرقی خیابان بهارستان قرار دارد و در انتها به زرین خامه و آبسردار متصل می‌شود. اولین عمارت ثبت شده و کهنسال در این خیابان، که ساختمانی زیبا و دلنشین ایران است.
بنابر روایت شبستان، دومین قطعه در مجاوت این بنا، عمارت باشکوه و ماندگار موسوم به مسجد امین الدوله قرار دارد که عمارت برای میرزاعلی خان امین الدوله، صدراعظم ناصرالدین شاه و همچنین مظفرالدین شاه قاجار بود. لیکن همگان این مسجد را بنام بانی آن بانو فخرالدوله می‌شناسند.
تاریخچه ساخت مسجد
خانم فخرالدوله در اوایل سلطنت محمدرضا پهلوی به سال ۱۳۲۴ شمسی مبادرت به ساخت این مسجد به نام پدر شوهرش «امین الدوله» کرد. وی ساخت بنای مسجد را به «مارکف روسی» که آن زمان در معماری ایران از شهرتی بسیار برخوردار بود، سپرد. نیکلای مارکف در دوران سلطنت رضا شاه از مطرح ترین معماران ایران بود و بناهای بسیاری را در تهران و دیگر شهرها ساخت. ساختمان دبیرستان البرز از اولین کارهای ماندگار اوست. مسجد امین الدوله را هم وی به درخواست بانی‌اش خانم فخرالدوله بنا نهاد. مسجد امین الدوله در گوشه شمال غربی پارک پرآوازه امین الدوله قرار گرفته است.
در کتاب «معماری مارکف» مشخصات این مسجد چنین آمده است: بنای مسجد شمالی – غربی و نمای آن از آجر با کتیبه های کاشی معرق است. ورودی ها از دو سمت و طرفین پیش بینی شده اند. در محور نما نیم‌هشتی پیش آمده ای قرار گرفته که در انتهای گوشه های بالایی آن چهار منار کوچک طراحی شده است. مسجد دارای یک منار اصلی است که از داخل حیاط به سهولت قابل رؤیت نیست. فضای داخلی بنا دارای یک بخش مرکزی و متقارن است، و گنبدی بر فراز آن به روی چهار جفت ستون قرار گرفته است. گنبد اولیه شکل خوابیده ای داشته و گنبد فعلی بعداً اضافه شده است. در چهار جفت طاق هایی متکی بر ستون های مرکزی و نیم ستون های جانبی فضای مرکزی مسجد را احاطه کرده اند.
در این بنا در سال های پس از ساخت تغییراتی داده شد. از آن جمله اضافه کردن کاشی کاری ها و آینه کاری داخلی، ساخت گنبد جدید حذف نیم طبقه داخلی مسجد که مورد استفاده خانم فخرالدوله هنگام حضور در مسجد بود – و اضافه شدن بخش زنانه در زیر زمین واقع در حیاط را می توان نام برد.
مسجد امین الدوله هرچند مسجد کوچکی در حوالی بازار تهران است ولی برکات زیادی داشته و در برنامه هایی که داشته است مردم از اقصی نقاط تهران به این مسجد می آمدند. مقام معظم رهبری در این مسجد منبر می رفتند و مرحوم عسکر اولادی می گفت که اولین جرقه های انقلاب در این مسجد در ذهن ما زده شد و آیت الله حق شناس، حضرت امام خمینی و شهید بهشتی را به ما معرفی کرد و خود آیت الله حق شناس نیز به شدت علاقه مند به حضرت امام و حضرت آقا بودند.
مرحوم آیت الله العظمی بروجردی وقتی می خواستند آیت الله حق شناس را به این مسجد بفرستند به ایشان توصیه می کنند که خدمت به مردم بکنند و آیت الله حق شناس همواره به مردم می گفت: من خدمتگذار شما هستم. همین روحیه خدمتگذاری و محبت ایشان مسجد را رونق داده بود و مردم از مناطق مختلف به این مسجد می آمدند و قبل از ایشان نیز حاج آقا زاهد همین طور بودند و جوانان مثل پروانه دور این بزرگان می چرخیدند.
آیت الله حق شناس در خاطراتشان در زمینه آشنایی با امام خمینی(ره) فرمودند: «در سال ۱۳۳۰ مردم و اهالی این محل به قم آمدند و برای اداره مسجد امین الدوله تقاضای کسی را کردند. امام خمینی(ره) که آن روز در محضر آقای بروجردی بودند و نسبتشان به حقیر چون پدری به فرزند بود به من فرمودند شما بروید و از آیت‌الله بروجردی هم درخواست کردند که ایشان هم حکم کنند. ایشان هم حکم فرمودند. حس کنجکاوی و مقام گستاخی فرزند به پدر باعث شد که بگویم آقا! چرا خودتان تشریف نمی‌برید؟ حضرت امام(ره) فرمودند: مردم گفته‌اند عبدالکریم. به جدم اگر می‌گفتند روح‌الله، من پیشقدم می‌شدم. “
“در سال ۱۳۳۱ شمسی شیخ محمد حسین زاهد، استاد اول آیت الله حق شناس و متولی مسجد معروف امین الدوله بازار پیش از فوت وصیت کرد، درس او را آیت الله مجتهدی تهرانی ادامه دهد و مسجد را آیت الله حق شناس که در علم و عمل از او جلوتر است اداره کند. آیت‌الله بروجردی هم بنا به درخواست اهل مسجد و محل، به آیت‌الله حق‌شناس دستور داد تا برای حل مشکلات دینی و رسیدگی به امور شرعی مسجد، به تهران بروند. “
نقش محوری مسجد در گردآوری انقلابیون
سرانجام آیت الله حق شناس به خلاف میل باطنی و با تأکید و دستور آیت الله بروجردی به تهران آمد و تا پایان عمر در این شهر به تهذیب نفس جوانان و اهل علم و طلاب و کسبه مشغول بود. وی مدتی نیز ریاست مدرسه فیلسوف‌الدوله و سپهسالار قدیم (شهید بهشتی فعلی) را بر عهده داشت و در آن به تدریس مکاسب و کفایه در فقه و اصول و منظومه سبزواری در حکمت پرداخت.
مسجد امین‌الدوله در دوران قبل از انقلاب همانند دیگر مساجد بازار تهران نقش محوری در گردهم‌آوری مبارزان انقلابی به‌خوبی ایفا کرد. از جمله افراد مشهوری که پاتوق انقلابی‌شان مسجد امین‌الدوله بود می‌توان به حاج مهدی عراقی، حاج حبیب‌الله شفیق، حاج ابوالفضل توکلی، حاج حمید محمود محتشمی، حاج هاشم امانی، حبیب‌الله عسگراولادی و مصطفی حائری اشاره کرد.
برگرفته از کتاب مسجد و انقلاب اسلامی
