گسترش تحرکات دیپلماتیک درباره ایران؛ از راهبرد امنیت ملی آمریکا تا رایزنیهای روسیه، هند و مصر
به گزارش تیکاگو به نقل از اقتصاد آنلاین
به گزارش اقتصادآنلاین، تحرکات دیپلماتیک نشان میدهد که پرونده ایران، برخلاف ادعاهای برخی طرفها، نهتنها از دستور کار قدرتهای جهانی خارج نشده بلکه یکی از محورهای ثابت معادلات امنیتی منطقهای و حتی جهانی است.
اشاره به ایران در سند راهبرد امنیت ملی آمریکا
در سند جدید راهبرد امنیت ملی آمریکا، دولت ترامپ مدعی شده که ایران «مهمترین نیروی بیثباتکننده در خاورمیانه» است. همچنین ادعاهایی درباره آسیب دیدن توان هستهای ایران پس از عملیاتهای نظامی آمریکا و اسرائیل در خاک ایران مطرح شده است.
این سند ادعا میکند که یکی از منافع حیاتی واشنگتن «جلوگیری از افتادن منابع انرژی خلیج فارس به دست دشمنان» و تضمین باز ماندن تنگه هرمز است.
در بخشی دیگر، دولت آمریکا مدعی است دونالد ترامپ در دوره حضور خود میان ایران و اسرائیل نوعی توافق ایجاد کرده است؛ ادعایی که با واکنشهای تردیدآمیز در محافل دیپلماتیک روبهرو شده، اما نشان میدهد واشنگتن همچنان پرونده ایران را محور سیاست خاورمیانهای خود میبیند.
شروط آمریکا برای توافق با ایران
در چنین فضایی، اظهارنظرهای مقامات آمریکایی درباره مذاکره با ایران نیز ادامه دارد. توماس باراک فرستاده ویژه آمریکا در امور سوریه و لبنان مدعی شده که ترامپ «مایل به رسیدن به توافق با ایران است»، اما تنها در صورتی که «تهران اراده واقعی» برای پیشبرد این فرایند نشان دهد. او در حالی که تلاش میکرد ایران را مقصر عدم توافق نشان دهد مدعی شد: «نمیتوان ایران را وارد گفتوگو کرد در حالی که رقابتهای منطقهای ادامه دارد.»
این مقام آمریکایی همچنین تأکید کرده دولت ترامپ به دنبال «تغییر نظام در ایران» نیست؛ موضعی که، به باور تحلیلگران، میتواند بخشی از تلاش واشنگتن برای کاهش حساسیتها و آمادهسازی افکار عمومی برای بازگشت به میز مذاکره باشد.
با این حال، فقدان نقشه راه مشخص و تناقض میان رویکرد امنیتی کاخ سفید و ادعاهای دیپلماتیک آن، همچنان یکی از موانع اصلی احیای گفتوگوها محسوب میشود.
هرچند شروط آمریکا برای مذاکره به شکل رسمی اعلام نشده، اما برخی اظهارنظرهای غیررسمی نشان میدهد که این شروط شامل، نقش منطقهای، برنامه موشکی و توقف غنیسازی در خاک ایران است. در مقابل، اما ایران اعلام کرده که این شروط خطوط قرمزی هستند که تهران از هیچیک از آنها کوتاه نخواهد آمد.
تحرکات دیپلماتیک روسیه، هند
فراتر از سیگنالها و تحرکات میان ایران و آمریکا، دیگر کشورها نیز در روزهای اخیر موضوع ایران را مورد توجه قرار دادند. سران روسیه و هند در دیدار با یکدیگر بر ضرورت گفتوگو برای حلوفصل برنامه هستهای ایران تأکید کردهاند. در نشست سران مسکو و دهلینو، ولادیمیر پوتین و ناراندا مودی ضمن تأکید بر همکاری راهبردی، خواستار پیگیری دیپلماتیک پرونده هستهای ایران شدند. این موضع نشان میدهد این دو کشور برخلاف واشنگتن، رویکردی مبتنی بر چندجانبهگرایی و تعامل را ترجیح میدهند.
مصر میانجی میشود؟
در چنین شرایطی، مصر نیز تحرکات دیپلماتیک خود را افزایش داده و در تماسهای جداگانه با وزیر خارجه روسیه و مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، بر ضرورت ازسرگیری گفتوگوهای جامع درباره پرونده هستهای ایران تأکید کرده است. قاهره این گفتوگوها را برای ثبات منطقه ضروری میداند؛ موضوعی که بیانگر نگرانی کشورهای عربی از پیامدهای تداوم بنبست هستهای است.
نقش مصر در حالی برجسته شده که پیش از فعالشدن مکانیسم حل اختلاف (اسنپ بک)، توافقی در قاهره میان ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی شکل گرفت. اما پس از فعالشدن اسنپبک سیدعباس عراقچی وزیر خارجه اعلام کرد که این توافق از موضوعیت خارج شده است.
جایگاه ایران و سناریوهای پیشرو
همزمان با تمرکز بر پرونده ایران، تحولات منطقهای از جمله تنشهای مرزی افغانستان و پاکستان، منازعات در خلیج فارس و رقابتهای ژئوپولیتیکی جدید باعث شده پرونده هستهای تهران بخشی از یک پازل بزرگتر امنیتی تلقی شود.
برای بسیاری از پایتختهای منطقه، وضعیت ایران نهتنها یک موضوع هستهای بلکه مسئلهای مرتبط با امنیت خطوط انرژی، آینده نظم منطقهای و توازن قدرت میان بلوکهای غربی و شرقی است.
به نظر میرسد که در چنین چشماندازی، چند سناریو محتمل است. نخست، تشدید فشارهای آمریکا بر پایه مفاد سند راهبرد امنیت ملی، که میتواند به افزایش تنشهای نظامی و اقتصادی در منطقه منجر شود.
سناریوی دوم، حرکت به سمت نوعی توافق محدود یا موقت است؛ توافقی که در واشنگتن و برخی پایتختهای اروپایی در حال بررسی است و حمایت بازیگران جهانی و منطقهای نیز میتواند آن را تسهیل کند.
اما این احتمال وجود دارد که وضعیت مبهم کنونی نیز استمرار یابد. وضعیتی که نهتنها به افزایش ابهام در بازار انرژی منجر میشود، بلکه خطر محاسبه اشتباه و درگیری ناخواسته را افزایش میدهد.
با این همه، ایران همچنان یکی از محورهای اصلی رایزنیهای منطقهای و جهانی باقی مانده است. محوری که هرگونه تغییر در آن میتواند به سرعت معادلات امنیتی خاورمیانه و حتی فراتر از آن را دگرگون کند.
