تحقیقات ناسا نشان می‌دهد سد سه‌دره چین، به‌دلیل بازتوزیع جرم در مخزنش، باعث کاهش جزئی سرعت چرخش زمین شده است. این شاهکار مهندسی که رکورد تولید انرژی تجدیدپذیر را در دست دارد، توانایی بشر در تأثیرگذاری بر دینامیک سیاره‌ای را نشان می‌دهد. این یافته‌ها بر پیامدهای زیست‌محیطی قابل‌توجه و اغلب پیش‌بینی‌نشده فعالیت‌های انسانی تأکید دارند؛ زیرا پروژه‌های عظیم می‌توانند اثرات نامحسوس اما مهمی بر سیستم‌های طبیعی زمین داشته باشند.
تحقیقات اخیر ناسا ارتباط شگفت‌انگیزی میان مهندسی انسانی و دینامیک سیاره‌ای را نشان داده است. به گزارش EconomicTimes، سد سه‌دره چین، بزرگ‌ترین پروژه برق‌آبی جهان، باعث کاهش جزئی در سرعت چرخش زمین به میزان ۰.۰۶ میکروثانیه در روز شده است. این پدیده ناشی از مخزن عظیم سد است که جرم زمین را بازتوزیع کرده و ممان اینرسی (لختی دورانی) آن را نامحسوس تغییر داده است.
چگونه سد سه‌دره چین بر چرخش زمین اثر می‌گذارد؟
به گفته محققان ناسا، مخزن سد سه‌دره چین با نگهداری حجمی عظیم برابر ۴۰ میلیارد مترمکعب آب، موجب بازتوزیع قابل‌توجهی از جرم در سطح زمین شده است. این تجمع آب توزیع وزن را در سراسر سیاره تغییر داده و بر دینامیک چرخش زمین اثر گذاشته است.
«بنجامین فونگ چائو»، دانشمند ناسا، دراین‌باره توضیح داد:
«بازتوزیع جرم در سیستم زمین، بر چرخش زمین تأثیر می‌گذارد. تأخیر ۰.۰۶ میکروثانیه‌ای در روز ممکن است ناچیز به نظر برسد اما پیامدی قابل‌اندازه‌گیری از این بازتوزیع است.»
این پدیده بر این اصل علمی استوار است که حرکت جرم به‌سمت قطب‌ها، سرعت چرخش زمین را افزایش می‌دهد، درحالی‌که انتقال آن به‌سمت استوا باعث کاهش سرعت چرخش می‌شود.
شاهکار مهندسی با پیامدهای جهانی
سد سه‌دره چین
سد سه‌دره نمادی از نبوغ بشر است که با طولی بیش از ۲ کیلومتر و ارتفاع حدود ۱۸۵ متر بر فراز رود یانگ‌تسه کشیده شده است. این سد از بزرگ‌ترین پروژه‌های مهندسی جهان محسوب می‌شود و ظرفیت تولید 22 هزار و 500 مگاوات برق را دارد که از تولید انرژی بسیاری از کشورها فراتر است.
سال ۲۰۲۰، سد سه‌دره با تولید ۱۱۲ تراوات‌ساعت برق، رکوردی بی‌سابقه در تولید انرژی ثبت و جایگاه خود را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع انرژی تجدیدپذیر تثبیت کرد اما تأثیر این سازه فقط به تولید انرژی پاک محدود نمی‌شود، بلکه ویژگی‌های فیزیکی زمین، ازجمله چرخش آن را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
براساس علم فیزیک، ممان اینرسی پارامتری اساسی برای توانایی زمین در چرخش است که به توزیع جرم نسبت به محور چرخش آن بستگی دارد. وقتی جرم به‌سمت استوا جابه‌جا می‌شود، سرعت چرخش سیاره کاهش می‌یابد؛ در مقابل، حرکت جرم به‌سمت قطب‌ها باعث افزایش سرعت چرخش می‌شود.
مخزن عظیم سد سه‌دره نشان می‌دهد چگونه مهندسی بشر می‌تواند بر این تعادل تأثیر بگذارد. اگرچه این تغییرات کوچک به نظر می‌رسند، برای درک رابطه فعالیت‌های انسانی و سیستم‌های طبیعی اهمیت دارند.
فعالیت‌های انسانی سیستم‌های طبیعی را تغییر می‌دهند
تأثیر سد سه‌دره بخشی از روند گسترده‌تر فعالیت‌های انسانی است که ویژگی‌های فیزیکی زمین را تغییر می‌دهد. پروژه‌های زیرساختی بزرگ‌مقیاس مانند سدها و استخراج آب‌های زیرزمینی می‌توانند بر سطح دریاها تأثیر بگذارند، زاویه محور چرخش زمین را تغییر داده و جرم را بازتوزیع کنند؛ برای مثال، سونامی اندونزی در سال ۲۰۰۴ که رویدادی طبیعی بود، قطب شمال را به اندازه ۲.۵ سانتی‌متر جابه‌جا کرد.
درحالی‌که سد سه‌دره توانایی نوآوری‌های انسان را به نمایش می‌گذارد، پرسش‌هایی درباره تأثیرات زیست‌محیطی بلندمدت مطرح کرده است. کاهش جزئی در سرعت چرخش زمین، رابطه پیچیده مهندسی انسانی و سیستم‌های سیاره‌ای را برجسته می‌کند. چائو گفت:
«تأثیر سد بر چرخش زمین به اندازه‌ای که نامحسوس و ظریف است، اجتناب‌ناپذیر هم است. چنین پروژه‌هایی نیازمند بررسی دقیق پیامدهای گسترده‌تر خود هستند تا توسعه پایدار و مسئولانه تضمین شود.»
