چرا موتورهای مدرن کمتر دوام میآورند؟ زنگ خطر تازه برای خودروسازان جهانی
به گزارش تیکاگو به نقل ازگجت نیوز
ارسال شده توسط: پوریا هاشم پور 27 آذر 1404 ساعت 12:32
مهندسی موتورهای مدرن شاید سرعت و مصرف را بهبود دهد، اما هزینه آن کاهش دوام و افزایش خرابی در نسل جدید پیشرانهها است.
در ظاهر بسیاری از فراخوانهای خودرویی چیزی جز یادداشتهای کوتاه در گزارشهای سالانه نیستند؛ اشتباهات کوچک، نقصهای جزئی یا اصلاح نرمافزاری که بدون انعکاس عمومی پایان مییابد. اما گاهی دامنه یک فراخوان چنان گسترده میشود که نهتنها توازن مالی شرکت را برهم میزند، بلکه اعتماد مشتریان و اعتبار برند را به چالش میکشد.
طبق آخرین اخبار خودرو، سال جاری میلادی نمونهای روشن از این وضعیت است؛ زیرا شمار قابلتوجهی از فراخوانهای صادرشده مستقیماً به ایرادهای فنی یا خرابیهای تکرارشونده در پیشرانهها مربوط بودهاند. نکته نگرانکنندهتر آنجاست که موتور به عنوان قلب تپنده خودرو امروز بیش از هر زمان دیگری زیر فشار است.
افزایش توان، کاهش حجم، استفاده از سیستمهای توربوشارژ، تزریق مستقیم سوخت و ترکیب با واحدهای هیبریدی و الکتریکی بازده و بهرهوری را بهبود بخشیدهاند، اما پیچیدگی فنی موتورهای مدرن را به نقطهای رساندهاند که دوام موتورهای مدرن قربانی سرعت، مصرف پایین و رعایت استانداردهای آلایندگی شده است.
فهرست مطالب
بحران دوام موتورهای مدرن؛ میلیونها خودرو در صف تعمیر
در یکی از گستردهترین موجهای فنی صنعت خودرو طی سالهای اخیر، چندین خودروساز بزرگ جهان با چالشی جدی در حوزه دوام موتورهای مدرن احتراق داخلی روبهرو شدهاند. در ماه آوریل ۲۰۲۵، جنرال موتورز رسماً برای بیش از ۷۲۱ هزار دستگاه موتور ۶.۲ لیتری V8 فراخوان صادر کرد. این تصمیم پس از آن اتخاذ شد که گزارشهایی از خرابیهای ساختاری در بخش یاتاقانها و سیستم روغنکاری منتشر شد که در مواردی به از کار افتادن ناگهانی موتور منجر شده بودند.
اما جنرال موتورز تنها بازیگر این بحران نیست و در سال ۲۰۲۴، تویوتا نیز برای بیش از ۱۰۲ هزار دستگاه موتور V6 فراخوان اعلام کرد که مربوط به تراش غلط در دیواره سیلندرها و افت تدریجی فشار داخلی موتور بود. مشابه همین ماجرا برای هوندا نیز رخ داد؛ جایی که نزدیک به ۲۵۰ هزار موتور V6 به دلیل احتمال نشتی روغن از محفظه میللنگ و خطر قفل شدن موتور در سرعتهای بالا به مراکز فنی بازگردانده شدند.
در تازهترین مورد نیز، استلانتیس به عنوان مالک برندهایی نظیر جیپ، دوج و کرایسلر درگیر رفع ایراد بیش از ۱۱۲ هزار موتور چهار سیلندر توربوشارژ خود شده است؛ موتورهایی که نشانههایی از افزایش غیرمجاز حرارت و افت توان پیشرانه از خود بروز دادهاند. تنها در دو سال اخیر بیش از 5 میلیون موتور از پنج خودروساز بزرگ جهان، یا بهطور رسمی فراخوان شدهاند یا تحت بازرسی فدرال برای احتمال نقص طراحی و کیفیت تولید قرار دارند.
عمر مفید موتورهای جدید؛ قربانی نیاز به سبکی و مصرف سوخت کمتر
در چند دهه اخیر، صنعت خودرو شاهد تحول بنیادین در فلسفه طراحی پیشرانهها بوده که همین موضوع دوام موتورهای مدرن را هدف قرار داده است. خودروسازان جهانی با هدف کاهش مصرف سوخت و انطباق با مقررات سختگیرانه زیستمحیطی، بهطور پیوسته به سمت استفاده از موتورهای کوچکتر و بهینهتر حرکت کردهاند.نتیجه این رویکرد طراحی موتورهایی است که در عین حجم پایین، باید توان، شتاب و دوام مشابه یا حتی بهتر از نسلهای پیشین را ارائه دهند.
برای تحقق چنین هدفی، تمرکز مهندسان در سالهای اخیر بر افزایش راندمان حرارتی و دقت ساخت قطعات داخلی موتور بوده است. توازن میان قدرت، مصرف سوخت و آلایندگی تنها زمانی حفظ میشود که تمام اجزای موتور، از پیستون و یاتاقان تا میلسوپاپ، با تلرانسهای بسیار دقیق در حد چند صدم میلیمتر تولید شوند. این دقت بالا باعث میشود موتور عملکردی نرمتر و بیصداتر داشته باشد، اما همین دقت بالا، بهشکل غیرمستقیم ظرفیت تحمل خطا یا آلودگی را به حداقل ممکن کاهش داده است.
بیشتر بخوانید 
در نسل جدید پیشرانهها، روغنهای فوقسبک و کمویسکوز مانند 0W-16 یا 0W-20 نیز نقش پررنگی بر دوام موتورهای مدرن دارد. این روغنها با ایجاد فشار روانکاری دقیق و بسیار نازک در میان قطعات، اصطکاک داخلی را به حداقل میرسانند و نقشی کلیدی در انطباق موتور با استانداردهای سخت مصرف سوخت و آلایندگی ایفا میکنند. اما رابطه میان این روغنهای رقیق و تلرانسهای فوقالعاده محدود، باعث شده است هر خطای کوچک در فرآیند تولید یا سرویس، به خرابیهای جدی منجر شود.
تحلیل فراخوانهای گسترده خودروسازان بزرگ در سالهای اخیر نشان میدهد یکی از دلایل اصلی خرابیها، وجود ذرات فلزی یا آلودگیهای باقیمانده از فرایند ماشینکاری در داخل موتور بوده است. در گذشته، موتورهایی با تلرانسهای بزرگتر قادر بودند این خطاها را تحمل کنند؛ اما در نسلهای امروزی همین ذرات کوچک میتوانند جریان روغن را مختل کرده و ظرف مدت کوتاهی باعث سایش شدید، افت فشار روغن و از کار افتادن موتور شوند.
در ایران این موضوع ابعاد تازهای پیدا میکند و کیفیت سوخت و روغن موتور دو عامل کلیدی هستند که دوام پیشرانههای مدرن را تهدید میکنند. موتورهای توربوشارژ بهویژه نسبت به کیفیت بنزین بسیار حساس هستند و در صورت پایین بودن عدد اکتان، دچار پدیده «ناک» یا انفجار زودهنگام مخلوط سوخت و هوا میشوند؛ وضعیتی که مستقیماً باعث فشار حرارتی بالا و فرسایش سریع اجزای داخلی میگردد. در کنار این، حضور گسترده روغنهای تقلبی یا کمکیفیت در بازار خطر مضاعفی ایجاد کرده است، زیرا این روغنها نه تنها از مقاومت حرارتی کافی برخوردار نیستند، بلکه در برابر سایش و رسوبگذاری نیز عملکرد ضعیفی دارند.
موجی بیسابقه از فراخوانها و زنگ خطر جهانی
فراخوان اخیر جنرال موتورز برای پیشرانههای سری LS V8، ابعادی بسیار گسترده و پرهزینه پیدا کرده است. بررسیهای اولیه نشان میدهد ریشهی اصلی ایرادها در سایش یاتاقانها، نقص در میللنگ و وجود برادههای فلزی ریز ناشی از ماشینکاری داخلی بلوک قرار دارد؛ عواملی که جریان روغنکاری را مختل کرده و در برخی موارد حتی به قفل کامل موتور در دورهای بالا منجر شدهاند.
عمق بحران به حدی است که شرکت ناچار به تعویض کامل موتورهای معیوب شده است و تعویض هر موتور بیش از ۱۸ ساعت زمان نیاز دارد. عددی که نهتنها فشار سنگینی بر شبکه خدمات پس از فروش وارد میکند، بلکه هزینه نهایی را نیز سرسامآور کرده است. به همین دلیل، برآوردها از میزان هزینه جبرانی جنرال موتورز به بیش از ۱ میلیارد دلار میرسد.
همچنین بخوانید 
اما جنرال موتورز تنها قربانی این موج فراخوانهای فنی نیست. در میان خودروسازان آسیایی نیز وضعیت مشابهی رخ داده است. پیشرانه V6 توئینتوربو V35A تویوتا که در نسل جدید پیکاپ تاندرا مورد استفاده قرار گرفته، با مشکل نفوذ ذرات فلزی فوقالعاده ریز در مسیر جریان روغن در فرایند تولید مواجه شده است. این ذرات میتوانند روانکاری یاتاقانها را مختل کرده و در مدت کوتاه باعث سایش غیرطبیعی و افت فشار روغن شوند. گزارش رسمی تویوتا نشان میدهد شدت مشکل به حدی جدی بوده که شرکت تنها در ماه گذشته، ۱۲۷ هزار موتور جدید را به فهرست فراخوان اولیه افزود که پیشتر شامل حدود ۱۰۲ هزار موتور V35A بود.
در سوی دیگر، هوندا هم با فراخوانی مشابه روبهرو شده و اعلام کرده ایرادها عمدتاً به یاتاقانها و مجموعه شاتونها مربوط میشوند. این نقصها در موتورهای V6 جدید هوندا سبب ایجاد صدای غیرعادی پیش از خرابی کامل شده و گزارشهای میدانی نشان دادهاند بسیاری از مشتریان در مرحلهای از عمر موتور با افت فشار روغن یا لرزش شدید پیشرانه مواجه بودهاند.
گروه بزرگ استلانتیس نیز از این وضعیت بینصیب نمانده و در خط تولید موتورهای چهارسیلندر توربوشارژ جدید خود، واحدهای کنترل کیفی بهطور غیرمنتظرهای وجود ذرات شن صنعتی را در مسیرهای داخلی شناسایی کردهاند که بخشی از فرآیند قالبگیری ریختهگری سیلندر بوده و ظاهراً در مرحله شستوشوی نهایی بهدرستی پاکسازی نشدهاند. وجود چنین ذراتی باعث اختلال در مسیر روغنکاری و سایش پمپ روغن میشود و استلانتیس را ناچار کرده تا بخشی از تولیدات اخیر را به فراخوان گسترده اضافه کند.
ضرر 8 میلیارد دلاری خودروسازان بزرگ
در بازه زمانی اول ژانویه تا چهاردهم دسامبر سال جاری میلادی، آمار رسمی منتشرشده توسط سازمان ایمنی ملی حملونقل آمریکا (NHTSA) نشان میدهد که فورد با ثبت ۱۴۳ کمپین فراخوان، از نظر تعداد فراخوانها در جایگاه نخست خودروسازان جهان قرار گرفته است. پس از فورد، شرکتهایی همچون کرایسلر با ۵۱ فراخوان، فارست ریور با ۳۶ مورد، جنرال موتورز با ۲۶، اینترنشنال موتورز با ۲۴، و گروه فولکس واگن آمریکا با ۲۳ فراخوان در رتبههای بعدی قرار دارند.
همچنین از میان سایر برندها بی ام و آمریکای شمالی با ۲۰، هوندا و هیوندای هرکدام با ۱۹، مرسدسبنز آمریکا با ۱۸، ماک با ۱۶ و شرکت صنعتی Altec Industries با ۱۵ کمپین فراخوان فنی، فهرست دوازدهگانه بزرگترین صادرکنندگان فراخوان سال را تکمیل میکنند. رقم زیان مالی ناشی از این ایرادها تا امروز به بیش از ۸ میلیارد دلار رسیده است و بخش قابلتوجهی از این خسارت، یعنی حدود ۵ میلیارد دلار متعلق به فراخوان بزرگ هیوندای موتورز است که شامل تعویض یا بازسازی بیش از ۳.۳ میلیون موتور در مدلهای مختلف میشود.
بیشتر بخوانید 
طبق بیانیههای رسمی، منشأ این ایرادها عمدتاً به وجود برادههای فلزی باقیمانده از ماشینکاری داخلی بلوک موتور، پیچهای معیوب در مجموعه شاتون و نیز نصب نادرست رینگهای پیستون مربوط است که مستقیماً باعث افت کمپرس، سایش یاتاقانها، افزایش مصرف روغن و در نهایت خرابی کامل موتور میشوند.
در مجموع باید گفت که موتورهای امروزی بیتردید شاهکارهای دقیق مهندسی به حساب میآیند و در صورت تولید بینقص، قادرند با حجم کمتر، توان بالاتر و راندمان حرارتی بهتری نسبت به نسلهای گذشته عمل کنند. با این حال، همین پیچیدگی مهندسی به یک تیغ دولبه تبدیل شده است. تلرانسهای بسیار محدود، مواد فوقسبک، و فرآیندهای ماشینکاری میکرونی سبب شدهاند که کوچکترین انحراف یا آلودگی در خط تولید، تأثیری فاجعهبار بر عملکرد نهایی موتور داشته باشد
این موج گسترده فراخوانهای ناشی از دوام موتورهای مدرن نیز نشان میدهد که اگر پیشرفت سریع فناوری اگر با کنترل کیفی فرایندی همسطح همراه نباشد، بهسرعت به پاشنه آشیل صنعت تبدیل میشود. صنعت خودروسازی جهانی امروز در مرحلهای قرار گرفته که هر میلیمتر خطا در تولید میتواند میلیونها دلار خسارت به بار آورد.
