تینا مزدکی_در دنیایی که تکنولوژی با سرعتی سرسام‌آور در حال پیشروی است، بسیاری از کارشناسان درباره تأثیرات آن بر شیوه تفکر و یادگیری انسان‌ها هشدار می‌دهند. از زمان اختراع ماشین چاپ تا ظهور اینترنت، همواره این نگرانی وجود داشته که ابزارهای جدید اطلاعاتی، تمرکز و قدرت تفکر عمیق را از ما بگیرند. حالا با ورود هوش مصنوعی و مدل‌های زبانی پیشرفته، این بحث‌ها دوباره شدت گرفته است. آیا این فناوری‌ها ما را داناتر می‌کنند یا صرفاً توهم دانایی به ما می‌دهند؟ آیا اینترنت و هوش مصنوعی، همان‌طور که برخی معتقدند، تفکر خطی و انتقادی را تضعیف کرده و ما را به موجوداتی سطحی‌تر تبدیل می‌کنند؟
برای بررسی این پرسش‌ها، با مجتبی قلی‌پور، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی، گفت‌وگو کردیم. او معتقد است که این دغدغه‌ها ریشه‌ای تاریخی دارند و از دوران چاپ کتاب تا تلویزیون مطرح بوده‌اند و در این باره در گفت‌وگو با خبرآنلاین توضیح داد که چگونه اینترنت و هوش مصنوعی می‌توانند تفکر ما را سطحی‌تر کنند، حافظه را تحت تأثیر قرار دهند و حتی باعث توهم دانایی شوند.
این دغدغه‌ها جدید نیستند
مجتبی قلی پور در پاسخ به این سوال که آیا نگرانی‌های زیادی که این روزها درباره تأثیر اینترنت و هوش مصنوعی بر مطالعه و تمرکز مطرح می‌شود، دغدغه‌های جدیدی هستند، پاسخ داد:«این دغدغه‌ها اصلاً جدید نیستند. حتی قبل از اینترنت هم این نگرانی‌ها درباره کتاب و رسانه‌های مختلف مطرح بوده است. مثلاً فرانک فوردی در کتاب قدرت خواندن از سقراط تا توییتر نشان میدهد که این دغدغه‌ها از زمان اختراع ماشین چاپ وجود داشته است و متوجه می‌شود که متهم کردن رسانه به اینکه باعث شده است ما سطحی شویم و توجهمان کم شود، ریشه‌های تاریخی دارد. با اختراع ماشین چاپ هم این دغدغه بوده است که کتاب باعث می‌شود ما در عصر وفور اطلاعات و کمبود توجه زندگی کنیم.»
او در این باره ادامه داد:«در مورد تلویزیون هم همین بحث‌ها مطرح بود. نیل پستمن در کتاب زندگی در عیش مردن در خوشی اشاره می‌کند که تلویزیون چگونه می‌تواند ما را سطحی کند. بعد که اینترنت آمد، این نگرانی‌ها دوباره وجود داشته است و در ایران هم مطرح شده است. به عنوان مثال نیکولاس کار کتاب کم‌عمق‌ها را نوشت که در آن می‌گوید چطور اینترنت باعث شده است که ما از تفکر خطی عبور کنیم و به تفکر شبکه ای برسیم. او می‌گوید این یک گزاره ساده به نظر می‌آید اما فراموش نکنیم که تفکر خطی مسئول تمام دستاوردهای تمدن مدرن است. یعنی اگر ما امروز به فضا می‌رویم، هواپیما داریم، تکنولوژی جدید داریم، دستاوردهای پزشکی و صنعتی در حوزه‌های محتلف تکنولوژی داریم، به خاطر تفکر خطی است. امروز اینترنت این تفکر خطی را از ما می‌گیرد و به جای آن تفکر شبکه‌ای به ما میدهد؛ اسم آن جذاب است اما مساوی است با عدم تمرکز، حواس پرتی و امثال آن است.»
مجتبی قلی‌پور
قلی‌پور در رابطه با تاثیرات اینترنت بر تمرکز و حافظه گفت:«اکنون اینترنت متهم به این است که حافظه ما را کاهش داده است و دیگر نمی‌توانیم بر روی یک کار تمرکز کنیم. برخی معتقدند که اینترنت به نوعی باعث شده است که تصوری از حافظه برون‌سپاری شده ایجاد شود و قابلیت‌های حافظه کاهش پیدا کرده است، یعنی ما کمتر اطلاعات را در ذهن خود نگه می‌داریم و بیشتر به موتورهای جست‌وجو وابسته شده‌ایم. «کتاب‌های زیادی درباره این موضوع نوشته شده‌اند، مثل مینیمالیسم دیجیتال از کال نیوپورت که روشی را پیشنهاد میدهد به نام مینیمالیسم دیجیتال. یعنی این ابزارهای دیجیتال را فقط به حد ضرورت استفاده کنیم و خودش هم سردمدار این روش جدید زندگی است و هیچ صفحه‌ای در فضای مجازی ندارد، با این حال می‌گوید یک مهندس کامپیوتر موفق است و حتی در تِد هم سخنرانی کرده است.»
ادامه این گفت‌وگو را در «مجتبی قلی‌پور: اگر اینترنت توانست تفکر ما را سطحی کند، هوش مصنوعی هم می‌تواند»، بخوانید.
۲۲۷۳۲۳