قلعه چالشتر یا قلعه خدا رحم خان از جاهای دیدنی شهرکرد است و با قدمتی که به دوره قاجار بازمی گردد، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
قلعه چالشتر که به «قلعه خانی» و «قلعه خدارحم خان» شهرت دارد، از جاهای دیدنی استان چهارمحال و بختیاری است و در شهر چالشتر قرار دارد. این قلعه تاریخی منحصربه‌فرد، اثری باشکوه است که با تلفیق و ترکیب معماری اروپا و هنر حجاری ایران بنا شده است. قلعه چالشتر در پنج کیلومتری شهرکرد، مرکز استان، قرار دارد. منابع تاریخی و باستان‌شناسی، ساخت بنای قلعه چالشتر را به سال ۱۳۲۳ هجری قمری نسبت می‌دهند؛ این تاریخ روی یکی از سرستون‌های قلعه نیز حک شده است. قلعه چالشتر مرکز حاکم‌نشین چهارمحال در ابتدای عصر قاجاریه بود.
ایوان بنا ۱۰ ستون سنگی دارد و مجموعه قلعه به‌وسیله اندرونی به خان‌نشین متصل می‌شود. مجموعه بنای قلعه چالشتر، پنج ایوان و پنج اتاق اندرونی و ۴۰ ستون دارد. روی دیوارها و در این قلعه تاریخی، نقوشی افسانه‌ای طرح شده است که مضمون آن‌ها گل و مرغ، گل و گلدان، پیچش گیاه، نقش فرشته و زندگی روزمره مشاهده می‌شود. این نقش‌ها بسیار زیبا و ماهرانه کشیده شده‌اند و چشم هر گردشگری با تماشای آن‌ها غرق لذت و حیرت می‌شود.
معماری مجموعه تاریخی قلعه چالشتر، شباهت زیادی به دیگر بناهای دوره قاجاریه دارد. با اینکه سبک معماری ایرانی دوره قاجار در این قلعه کاملا به چشم می‌خورد؛ اما بارقه‌هایی از ترکیب هنر ایرانی و اروپایی نیز در قلعه موج می‌زند. قلعه چالشتر با ستون‌هایی ایستاده از سنگ و نقش‌برجسته‌هایی که روی آن‌ها حک شده است، چشم‌اندازی جذاب از خود به نمایش می‌گذارد. بر طبق تصاویر هوایی که از بنای قلعه گرفته شده است؛ قلعه در گذشته از ۲۲ برج مدور و چهار دروازه برخوردار بود که هرکدام رو به یک سمت داشتند. یکی از دروازه‌ها به‌سمت شهر سامان، دومی به دهکرد، دیگری به نافج و چهارمین آن‌ها به‌سمت شهر سورشجان بود.
دروازه‌ها و سردرهای قلعه چالشتر در حال حاضر از بین رفته‌اند. برج و باروی قلعه و نمای آن از آجر ساخته شده بود. بررسی‌هایی که در این مکان تاریخی شده، نشان می‌دهد که تخریب برج و باروی تپه‌ها، دو دور دیوارکشی دارد. دوره اول ممکن است مربوط به دوره صفویه باشد؛ زیرا ترکیب آن خشتی و قطور است و دیوارکشی دوم به دوره قاجاریه باز‌می‌گردد.
نقاشی‌های روی دیوارهای قلعه چالشتر، زیبایی آن را دوچندان می‌کنند
اتاق‌های مجموعه قلعه چالشتر با نقاشی‌های ترکیبی هنر ایران و غرب، تزیین شده است. این سبک از نقاشی، در دوره قاجاریه اوج گرفته بود. در این قلعه، نقش‌هایی چون لیلی و مجنون و یوسف و زلیخا به‌همراه آیاتی از قرآن، روی دیوارها نقاشی شده است. در بخش‌هایی از سردر قلعه، معماری سنتوری به‌شکل مثلث دیده می‌شود که نقش‌هایی به سبک شیر و شکر دارند.
قلعه پنج ایوان و پنج اتاق اندرونی دارد که درمجموع ۴۰ ستون دارند. سقف اندرونی قلعه قاب‌هایی از چوب گردو دارد، پنجره اتاق‌های آن نیز از چوب گردو هستند و با گره‌چینی تزیین شده‌اند. مجموعه قلعه چالشتر، علاوه بر قلعه، اندرونی و اتاق‌های آن، یک حمام تاریخی نیز دارد که تزیینات آن با کاشی‌های آبی به رنگ فیروزه و سفید سربی هستند.
موزه های قلعه چالشتر
مجموعه تاریخی قلعه چالشتر، سه موزه را در دل خود جای داده است که عبارت‌اند از:
موزه کار و زندگی (در زیرزمین قلعه خدارحم خان)
موزه مردم‌شناسی چالشتر (حمام خان چالشتر)
موزه آثار سنگی (در محوطه خانه ستوده)
موزه کار و زندگی
با احیای قلعه خدارحم خان در چالشتر که بازسازی آن از سال ۱۳۷۹ آغاز و در سال ۱۳۸۲ به اتمام رسید و اهدای ۶۴۰ قلم اشیای مردم‌شناسی باارزش از سوی یکی از فرهیختگان و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی استان، طبقه همکف قلعه خدارحم خان به‌منظور چیدمان بخشی از اشیای اهدایی، به موزه تبدیل شد. این موزه در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۳ افتتاح و بر اساس هویت و معرفی اشیای آن، موزه «کار و زندگی» (موزه مردم‌شناسی) نام‌گذاری شد. این موزه در زیرزمین حیاط بیرونی قرار دارد که در آن، برش‌های مختلف از زندگی مردم بومی و سنتی منطقه چهارمحال و بختیاری و عشایر آن منطقه به نمایش گذاشته شده است؛ از جمله ابزار و اثاثیه‌ای که مردم منطقه تا صدسال پیش از آن‌ها استفاده می‌کردند: مانند کرسی، وسایل نخ‌ریسی و لبنیات‌سازی و همین طور مجسمه مردمی با لباس‌های محلی بختیاری و قشقایی که همگی از اشیای این موزه هستند. ضمن اینکه معماری این مکان هم جالب است به‌طوری که کل زیرزمین، بدون استفاده از فلز، چوب، سقف زده شده است.
موزه آثار سنگی
این موزه در محل قلعه چالشتر واقع شده و سنگ‌های عظیم و قطور عصاری، سنگ آسیاب، شیرهای سنگی، قوچ‌های سنگی در اشکال و ابعاد مختلف، سنگ قبرهای تخت و افراشته با خطوط و نقوش و ابعاد متنوع، عناصر سنگی منقوش به کار رفته در معماری مانند چهارچوب‌های سنگی، ستون‌ها، سرستون‌ها، پاستون‌ها، ازاره‌ها و فواره‌ها، حوض یک‌پارچه سنگی قاجاری، سنگ آب‌ها، دست آس‌ها و هاون‌های مختلف و متنوع در سال ۱۳۷۹ از نقاط مختلف استان جمع‌آوری و با محوطه‌سازی حیاط قلعه ستوده، موزه سنگ استان به‌صورت بسته و باز تشکیل شد و از سال ۱۳۸۰ مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
موزه مردم شناسی
حمام قدیمی قلعه با خزینه‌اش از دیگر قسمت‌های دیدنی مجموعه تاریخی و فرهنگی چالشتر است. این حمام در ضلع جنوبی منزل ستوده و ضلع شمالی قلعه خدارحم خان قرار دارد. حمام مزین به کاشی‌های آبی فیروزه‌ای و سفید سربی است. این موزه در سال ۱۳۸۵ در حمام خصوصی مجموعه تاریخی چالشتر معروف به حمام خان در کنار سایر موزه‌های این مجموعه راه‌اندازی شد. در موزه حمام، مجسمه خدارحم خان و محمود خان با دلاک مخصوص و همچنین دیگ هفت جوش خزینه آب گرم جالب‌توجه است. در این موزه با به نمایش گذاشتن ابزار و وسایل مربوط به استحمام به روش سنتی و نیز ماکت‌های انسانی در ابعاد واقعی با حالت‌های مختلف استحمام، سعی شده تا آثار فرهنگی مرتبط با این موضوع به‌طور دقیق و ملموس به بازدیدکنندگان معرفی شوند.
