«وینداد»، بزرگ‌ترین پلتفرم آنلاین خدمات حقوقی در ایران، به‌تازگی از سیستم هوش مصنوعی برای پاسخگویی به سؤالات حقوقی کاربران رونمایی کرده است. این سیستم که در قالب چت‌بات طراحی شده، می‌تواند به طیف وسیعی از سؤالات حقوقی، به‌ویژه در حوزه کسب‌وکار، پاسخ دهد. در مصاحبه با محمدحسین امیری، مدیرعامل وینداد، ابعاد مختلف این نوآوری، از جمله نحوه عملکرد، دقت پاسخگویی و برنامه‌های توسعه آن را بررسی کردیم.
ایده اولیه چت‌بات هوش مصنوعی وینداد چطور شکل گرفت و چه نیازی در بازار وجود داشت که به طراحی این سیستم انجامید؟
ما در مجموعه وینداد سال‌هاست در حوزه خدمات حقوقی تخصصی و کسب‌وکار فعالیت می‌کنیم و درحال‌حاضر بزرگ‌ترین استارتاپ و بزرگ‌ترین پلتفرم آنلاین خدمات حقوقی در این حوزه هستیم. احساس می‌کردیم، وکلا و کارشناسان حقوقی، برای یافتن مواد قانونی خاص و استناد به آنها، اغلب زمان زیادی را صرف جستجو در قوانین و مقررات مختلف می‌کردند و این موضوع زمان زیادی را از آنها می‌گرفت. از طرف دیگر، گاهی در پرسش‌وپاسخ، گفتگوی آنلاین یا تماس‌های تلفنی با مشتریان، سؤالاتی مطرح می‌شد که نسبتاً ساده بودند و صرفاً نیاز به توضیح داشتند.
با جمع‌بندی این نیاز و باتوجه‌به فعالیت‌های ما در بخش محصول و عملیات، به این نتیجه رسیدیم که محصولی را در حوزه هوش مصنوعی ارائه کنیم. مرحله اول، طراحی چت‌بات مبتنی‌بر قوانین ایران بود. در واقع، مدل هوش مصنوعی براساس قوانین، مقررات، دستورالعمل‌ها، آیین‌نامه‌های اجرایی و مواردی از این دست، تعریف شد که به‌صورت پرسش‌وپاسخ عمل می‌کند. اعضای تیم حقوقی وینداد حدود 3 ماه به‌صورت داخلی از این سیستم استفاده کردند و پس از دریافت بازخوردهای مناسب و افزایش بهره‌وری، تصمیم گرفتیم آن را برای کاربران نهایی نیز منتشر کنیم.
سیستم بیشتر اطلاعات کلی ارائه می‌دهد؟ قاعدتاً نباید انتظار مشاوره حقوقی تخصصی داشت؟
مشاوره حقوقی تخصصی را حقوق‌دان می‌تواند ارائه کند. ما به کاربران عادی پیشنهاد می‌کنیم به این سیستم به چشم دستیار نگاه کنند و درنهایت، تصمیمات حساس و پرریسک حقوقی را برمبنای نظرات وکیل و مشاور حقوقی بگیرند. حدود 3 ماه است اعضای تیم حقوقی وینداد مداوم از این سیستم استفاده می‌کنند و پس از تست‌های مختلف، به این نتیجه رسیدیم که تقریباً در ارائه پاسخ‌ها ۹۰ درصد دقت دارد. اما به‌خاطر ریسک‌هایی که در مسائل حقوقی وجود دارد، پیشنهاد می‌کنیم به چشم دستیار به آن نگاه شود. البته امکان دارد درصورت دقیق نوشتن سؤال و مشخص‌کردن حوزه و موضوع موردنیاز، راهنمایی نسبتاً خوب و دقیقی ارائه شود.
آموزش این هوش مصنوعی چقدر طول کشید و از چه پایگاه داده‌هایی استفاده کردید؟ لطفاً درباره الگوریتم‌ها و مدل زبانی آن نیز توضیح بدهید.
در ساخت این سیستم 2 مسئله داشتیم. مسئله اول بحث مجموعه‌داده (دیتاست) برای آموزش مدل بود. مشکل در حوزه قوانین و مقررات در ایران فقدان یک ساختار تنقیح مرتب و مدون است. البته بخشی از فرایند تنقیح را معاونت علمی حقوقی ریاست‌جمهوری و بخشی از آن را مجلس انجام داده، اما هیچ‌کدام به‌این‌صورت که مشخص شود کدام قوانین منسوخ شده‌اند و کدام قوانین جدید بر قوانین قبلی ارجحیت دارند، تنقیح کامل قوانین را انجام نداده‌اند. از طرفی، در کشور با تورم قوانین مواجهیم؛ بنابراین خود ما دست به کار شدیم و تیم حقوقی وینداد 3 سال پیش کار تنقیح را انجام داده و امکانی به نام قوانین و مقررات کسب‌وکار ارائه کرد. لایه اول کار تنظیم این قوانین برای آموزش مدل هوش مصنوعی بود که تقریباً تیم حقوقی ما یک ماه و نیم درگیر آن بودند.
لایه دوم بحث انتخاب مدل زبانی و انتخاب تکنولوژی بود که تیم فنی انجام داد. سیستم می‌تواند به چند مدل زبانی متصل شود و براساس سؤال، بین مدل‌ها سوییچ کند. ما از مدل‌های GPT، DeepSeek و مدل‌های دیگر به‌عنوان انجین استفاده می‌کنیم.
این مدل هوش مصنوعی بیشتر به سؤالات مشاوره در زمینه حقوق کسب‌وکار پاسخ می‌دهد یا در همه زمینه‌های حقوقی می‌تواند مشاوره دقیق ارائه کند؟
تمرکز اصلی ما بر حوزه کسب‌وکار بود و در این حوزه، دقت مشاوره بسیار بالاتر است اما به‌دلیل اشتراک قوانین، اگر حقوق‌دان بر حوزه کسب‌وکار مسلط باشد، می‌تواند به سایر حوزه‌ها نیز پاسخ دهد. ما این سیستم را با تمام قوانین ایران کامل کرده‌ایم اما قوانین کسب‌وکار با تمرکز بیشتری در آن گنجانده شده است. گاهی حتی برخی آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌ها در حوزه‌هایی مانند فضای مجازی، بازرگانی، فین‌تک، بانک مرکزی و بیمه‌ای که سازمان‌ها ارائه کرده‌اند یا آیین‌نامه‌های بین‌المللی که ایران آنها را امضا کرده، در این سیستم قرارد داده شده است؛ به همین دلیل، هوش مصنوعی وینداد در حوزه کسب‌وکار قوی‌تر عمل می‌کند. مهم‌تر از همه، ما به‌عنوان کسب‌وکاری که تقریباً شش هفت سال در این حوزه فعالیت کرده‌ایم و به بیش از ۵۰ هزار کسب‌وکار خدمات ارائه داده‌ایم، دیتای بسیار ارزشمندی داخلی نیز داشتیم. بر همین اساس، قدرت سیستم در حوزه کسب‌وکار بیشتر از حوزه حقوق عمومی است اما در حوزه عمومی نیز به واسطه قوانینی که دارد، می‌تواند پاسخگو باشد.
چگونه می‌توانید به‌روز بودن و صحت اطلاعات را برای کاربر تضمین کنید؟
همان‌طور که گفتم، حدود ۳ سال قبل محصول قوانین و مقررات را راه‌اندازی کردیم و هم‌زمان سیستمی را ایجاد کردیم که قوانین جدید در آن روزآمد می‌شوند. همان سیستم را الان هم استفاده می‌کنیم. ضمناً ما محصول بک‌آفیس وینداد را هم داریم که همکاران حقوقی‌مان به آن دسترسی داشتند و قوانین جدید را در آن قرار می‌دادند؛ به همین دلیل از نظر آپدیت قوانین دغدغه‌ای نداریم.
محمدحسین امیری، مدیرعامل وینداد
درباره حریم خصوصی و امنیت داده‌ها چه کارهایی می‌کنید که کاربران اطمینان پیدا کنند؟ آیا دیتای کاربران ذخیره می‌شود؟
هیچ دیتایی ذخیره نمی‌شود و اطلاعات همان لحظه ورود پردازش می‌شود. شما در استفاده از سیستم هم می‌توانید متوجه این موضوع بشوید. این سیستم چیزی را به خاطر نمی‌سپارد؛ برخلاف ChatGPT یا جمینای، حافظه‌ای ندارد که بتوانید به صحبت هفته قبلتان ارجاع بدهید و از آن بپرسید.
فقط درصورتی به دیتایی که کاربران وارد می‌کنند، دسترسی داریم که خودشان آن را گزارش کنند. ما بخش گزارش داریم. وقتی کاربری احساس می‌کند پاسخی که سیستم داده با قوانین مطابقت ندارد یا اشتباه است، می‌تواند آن پیام را گزارش کند. این گزارش به تیم حقوقی ما ارسال می‌شود و آنها پیام گزارش‌شده را بررسی می‌کنند. این بررسی به 2 منظور انجام می‌شود: اول، بررسی صحت گزارش کاربر، دوم بررسی دیتاست و الگوریتم‌های سیستم برای اصلاح و بهبود آنها. این فرایند به ما کمک می‌کند مداوم دقت سیستم را افزایش دهیم و خطاهای احتمالی را برطرف کنیم. این بازخورد کاربران برای ما بسیار ارزشمند است و به بهبود مستمر سیستم کمک می‌کند.
برای توسعه سیستم هوش مصنوعی وینداد چه برنامه‌هایی دارید؟
ما همیشه در حوزه فناوری‌های حقوقی پیشگام بوده‌ایم. ارائه اولین امضای دیجیتال و خدمات الکترونیکی و سایر فعالیت‌های ما در این حوزه این موضوع را نشان می‌دهد. در حوزه هوش مصنوعی هم همین‌طور است. این سیستم را به بخش پرسش‌وپاسخ رایگان در وبلاگ خود متصل کرده‌ایم. در آن پلتفرم، کاربران می‌توانند سؤالات خود را رایگان مطرح کنند و کارشناسان حقوقی ما یا سایر کاربران به آنها پاسخ می‌دهند و گفتگویی جمعی شکل می‌گیرد. ما این سیستم هوش مصنوعی را هم به آنجا اضافه کرده‌ایم؛ به این صورت که وقتی کاربر سؤال می‌کند، سیستم خودکار پاسخ می‌دهد سپس کارشناس هم می‌تواند نظر خود را ارائه دهد.
اتفاق دیگری که نهایتاً تا اواخر بهمن انجام می‌شود، اضافه شدن سیستم بررسی قراردادها به این سیستم است؛ یعنی کاربر می‌تواند قراردادش را آپلود می‌کند و سیستم ابتدا خلاصه‌ای از قرارداد و موضوع آن را به کاربر ارائه می‌دهد و سپس براساس مواردی که کاربر مشخص کرده (مثلاً اینکه طرف خریدار است یا فروشنده)، قرارداد را بررسی و ریسک‌ها را مشخص می‌کند همچنین آن را با قوانین تطبیق می‌دهد. این قابلیت تا آخر بهمن راه‌اندازی می‌شود و برخی محصولات جذاب دیگر هم داریم که به‌زودی اخبار آنها را خواهید شنید.
درباره تجاری‌سازی هوش مصنوعی وینداد برنامه‌ای دارید یا می‌خواهید رایگان باشد؟
قطعاً برنامه داریم. درحال‌حاضر، چت‌بات رایگان است اما بررسی قراردادها هزینه خواهد داشت. درباره چت‌بات هم براساس بازخوردهایی که از بازار دریافت می‌کنیم، تصمیم می‌گیریم. البته برای مشتریان اشتراکی ما دسترسی به این سیستم رایگان باقی می‌ماند اما برای کاربران عادی، بحث تجاری‌سازی اتفاق خواهد افتاد.
