ریحانه اسکندری: در سالی که گذشت، بازار کتاب ایران تا حدودی با چالش‌ها و تغییرات زیادی روبه‌رو بود؛ از تغییر سلیقه‌ی خوانندگان گرفته تا تاثیرات شرایط اقتصادی بر قیمت و میزان خرید کتاب.
با این حال، برخی آثار توانستند در میان انبوه کتاب‌های منتشرشده، جایگاه ویژه‌ای در فهرست پرفروش‌ها پیدا کنند. از رمان‌های کلاسیک که همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده‌اند تا آثار نویسندگان معاصر ایرانی و کتاب‌های روانشناسی که به دنبال پاسخ به دغدغه‌های روزمره‌ی مخاطبان هستند، تنوع این فهرست نشان از گستردگی ذائقه‌ی کتاب‌خوان‌های ایرانی دارد.
اما چه عواملی باعث می‌شود یک کتاب به فهرست پرفروش‌های سال راه پیدا کند؟ آیا محبوبیت کتاب‌ها صرفاً به نام نویسنده و تبلیغات وابسته است یا محتوای آن‌ها نقش کلیدی دارد؟
در این گزارش، نگاهی دقیق‌تر به پرفروش‌ترین کتاب‌های سال می‌اندازیم و تحلیل می‌کنیم که چه روندهایی بر انتخاب و خرید مخاطبان اثر گذاشته‌اند.
بخش ادبیات کلاسیک و شاهکارهای جهان
«بیگانه»/ آلبر کامو
کتاب «بیگانه» از آلبر کامو در سالی که گذشت در بین آثار ادبیات کلاسیکی بین پرفروش های ۱۴۰۳ قرار گرفت.
این کتاب داستان مورسو، مردی بی‌تفاوت است که بعد از مرگ مادرش، به‌طور تصادفی مرتکب قتل می‌شود. او با پوچی دنیا روبه‌رو می‌شود و در دادگاه به‌خاطر احساسات سردش محکوم می‌شود.
اگر بخواهیم به دلایل محبوبیت این کتاب پس از گذشت این سال های طولانی نگاهی بی‌اندازیم می‌توانیم به نکته که این رمان از پایه‌های فلسفه اگزیستانسیالیسم و ابسوردیسم است اشاره کنیم. تفکرات کامو درباره‌ی بیهودگی زندگی و آزادی انتخاب، هنوز هم ذهن خوانندگان را درگیر می‌کند.
تصویری از آلبر کامو
مرگ ایوان ایلیچ / لئو تولستوی
این رمان دوازدهمین اثر لئو تولستوی است. این اثر کوتاه و عمیق که در سال ۱۸۸۶ منتشر شد یکی از برجسته‌ترین آثار این نویسنده در حوزه بررسی معنای زندگی و مرگ است که در فهرست کتاب های پرفروش سال در ایران قرار دارد.
این رمان داستان قاضی‌ای را روایت می‌کند که که با نزدیک شدن به مرگ، از زندگی مادی و روزمره‌ی خود دلسرد می‌شود و به پوچی و بی‌هدفی زندگی‌اش پی می‌برد.
از دلایل محبوبیت این کتاب نقد تند و تلخ تولستوی به زندگی بی‌معنای انسان مدرن است که این کتاب را به اثری جاودان تبدیل کرده است.
دیدگاه فلسفی که تولستوی درباره‌ی مرگ و ارزش واقعی زندگی ارائه می‌دهد بسیار جذاب و درگیر کننده است.
نازنین / فیودور داستایوفسکی
این رمان از داستایوفسکی کی از آثار قابل تامل این نویسنده است که جنبه های اجتماعی و فلسفی به شدت عمیقی دارد. این کتاب به درک اعماق وجودی انسان می‌پردازد نیز در بازار فروش ایران برجسته بوده است.
در این کتاب داستایوفسکی داستان زنی را روایت می‌کند که با هر مردی که ازدواج می‌کند، کاملاً هویت خود را از دست داده و تحت‌تأثیر او قرار می‌گیرد. او تنها زمانی که مردی را برای دوست داشتن پیدا کند، احساس زنده بودن می‌کند.
یکی از اصلی ترین دلایل محبویت این کتاب شخصیت‌پردازی فوق‌العاده و تحلیل روان‌شناختی زنان وابسته است که در طول تاریخ ادبیات این کتاب را ارزشمند کرده است.
اتاق شماره ۶/آنتون چخوف
این کتاب یکی از داستان های کوتاه مشهور چخوف است که اولین بار در سال ۱۸۹۲ منتشر شد. این کتاب که یکی از مهم ترین آثار این نویسنده است به بحران های روانی و اخلاقی می پردازد.
در خلاصه داستان آمده است که در یک آسایشگاه روانی، پزشکی با یکی از بیماران وارد گفت‌وگویی فلسفی درباره‌ی زندگی و مرگ می‌شود. این بحث‌ها زندگی او را دگرگون می‌کند.
یکی از اصلی‌ترین دلایل محبوبیت این کتاب نقدی بر بی‌تفاوتی جامعه نسبت به درد و رنج دیگران است که هنوز هم موضوعی به‌شدت امروزی است. «اتاق شماره ۶» به‌ویژه به دلیل تردید و درگیری‌های شخصیت‌ها در مورد هویت و سرنوشت‌شان، به یکی از آثار برجسته ادبیات روسیه تبدیل شده است. این داستان به خوبی نشان‌دهنده‌ی فلسفه‌ی چخوف در مورد انسان‌ها، ناتوانی‌هایشان و نظام‌های اجتماعی است.
این اثر، با تماشای بی‌رحمانه انسان‌ها از درون، خواننده را به تفکر عمیق‌تر درباره روانشناسی انسان و موقعیت‌های اجتماعی می‌کشاند.
در این کتاب نویسنده نگاهی به مرز باریک میان دیوانگی و عقلانیت دارد که به شدت مخاطب را وارد فضای داستان می‌کند.
تصویری از آنتون چخوف
شب‌های روشن/فیودور داستایوفسکی
این کتاب پنجمین اثر بلند داستایوفسکی است که اولین بار در سال ۱۸۴۸ منتشر شد. این داستان کوتاه مرز بین عشق و تنهایی را به خوبی نشان می دهد. فضاسازی عاشقانه و در عین حال فاسفی و روانشناسی که در این کتاب هست آن را تبدیل به یک شاهکار برای تمام ادوار می‌کند.
داستان کتاب در مورد مردی تنها است که در شب‌های سن‌پترزبورگ با زنی آشنا شده و عاشق او می‌شود، اما متوجه می‌شود که عشق او یک‌طرفه است.
کتاب به دلیل روایت شاعرانه و غمگینی که از عشق و تنهایی ارائه می‌دهد و به دلیل شخصیت‌پردازی های چند وجهی که دارد بسیار محبوبیت دارد.
برای هر کسی که به دنبال مفهومی برای درک عمق تنهایی انسان و زیبایی عشق‌های ناتمام است، «شب های روشن» یکی از بهترین راه هاست.
بیابان‌های تاتار/دینو بوتزاتی
این کتاب که دومین اثر از دینو بوتزاتی بعد از کتاب «بارنابوی کوهستان ها» است نیز بین پرفروش های ۱۴۰۳ قرار دارد.
در خلاصه داستان این کتاب آمده است که سربازی که تمام زندگی‌اش را منتظر یک جنگ خیالی در قلعه‌ای دورافتاده هدر می‌دهد.
یکی از عوامل موفقیت این کتاب این است که اثر بوتزاتی نمادی از انتظار بی‌پایان انسان برای معنایی است که هرگز نمی‌آید.
این کتاب یکی از شاهکارهای اگزیستانسیالیسم که به هدر رفتن عمر و پوچی زندگی اشاره دارد.
ادبیات داستانی ایرانی
در یتیم: خشکیدن آب دهان عنکبوت/محمود دولت‌آبادی
در این کتاب، دولت‌آبادی با نثری شاعرانه و روان، فضای انزوای صادق هدایت را در خانه‌ای کوچک و خلوت در پاریس به تصویر می‌کشد؛ جایی که هدایت سعی می‌کند از دنیا و حتی از خود فاصله بگیرد
. او در این دوران، سه داستان ناتمام خود را می‌پاره و به نوعی تلاش می‌کند تا گذشته و دردهای ناشناخته‌اش را از بین ببرد. عنوان “خشکیدن آب دهان عنکبوت” به‌عنوان یک استعاره برای از دست دادن توان خلاقانه و تارهای ناتمام روایت هدایت به کار رفته است. دولت‌آبادی در این اثر از طریق گفت‌وگویی خیالی میان هدایت و سایه او، به پرسش‌هایی درباره تنهایی، مرگ و معنای خلاقیت هنری می‌پردازد و خواننده را به تأمل عمیقی درباره سرنوشت هنرمند در مواجهه با بحران‌های درونی دعوت می‌کند.
یکی از دلایل محبوبیت این کتاب این است که این اثر نثر فاخر و نگاه دقیق دولت‌آبادی به زندگی مردم عادی را نشان می‌دهد و همچنین این کتاب فضایی برای فهم بهتر تاریخ و فرهنگ ایران از دریچه‌ی ادبیات را فراهم می‌کند.
تصویری از محمود دولت‌آبادی
یک عاشقانه‌ی آرام/نادر ابراهیمی
«یک عاشقانه آرام» از نادر ابراهیمی یک داستان عاشقانه‌ی لطیف و در عین حال پر از اندیشه است.
در این کتاب، ابراهیمی با نثری روان و شاعرانه، فضای عشقی را به تصویر می‌کشد که در آن شخصیت‌ها به‌طور صمیمی و با عمق احساسی، در جستجوی معنا و آرامش در میان پیچیدگی‌های روابط انسانی هستند.
سبک نگارش او به خواننده این امکان را می‌دهد که نه تنها داستان عاشقانه را دنبال کند، بلکه به تأمل در باب نواقص و زیبایی‌های واقعی عشق نیز بپردازد. این کتاب برای کسانی که به دنبال تجربه‌ای از عشق ملایم و واقعی با نگاهی انتقادی به جزئیات زندگی هستند، پیشنهاد می‌شود.
در این کتاب داستان عشق مردی اهل سیاست و زنی شاعر که رابطه‌شان ترکیبی از عشق، فلسفه و زندگی است روایت می‌شود.
روایت شاعرانه و عاشقانه‌ای که حس لطیف عشق را به تصویر می‌کشد یکی از دلایل محبوبیت این کتاب است.
این کتاب راهی برای تجربه‌ی یک داستان عاشقانه‌ی ایرانی است که عمیق و تأثیرگذار است.
سمفونی مردگان/عباس معروفی
«سمفونی مردگان» اثری است از عباس معروفی که با نثری غنی و تأثیرگذار، داستانی تراژیک و در عین حال شاعرانه از زندگی و مرگ را روایت می‌کند. این رمان با پرداختن به موضوعات عمیق انسانی، همچون سرگذشت و داغ زندگی و مرگ، سعی دارد تا تأثیرات اخلاقی و فلسفی عمیقی را بر خواننده بگذارد. سبک نگارش معروفی در این اثر ترکیبی از واقع‌گرایی و سمبلیک‌گری است که با تصاویر زنده و احساسی، فضای اندوهبار و در عین حال زیبا و الهام‌بخشی از زندگی انسان‌ها را به تصویر می‌کشد. خواندن “سمفونی مردگان” تجربه‌ای است که نه تنها از نظر ادبی بلکه از نظر احساسی نیز بسیار تأثیرگذار است و می‌تواند باعث بیداری اندیشه و تأمل عمیق در مورد سرنوشت و ارزش‌های زندگی شود.
در خلاصه داستان کتاب آمد است که داستان روایت‌گر تراژدی زندگی خانواده‌ای در اردبیل است. پسر بزرگ خانواده به دلایلی عجیب، به نابودی سایر اعضای خانواده می‌پردازد.
یکی از دلایل محبوبیت این کتاب نثر قوی، روایت چندلایه و فضاسازی درخشان است.
این کتاب یکی از مهم‌ترین رمان‌های معاصر فارسی که داستانی تکان‌دهنده دارد.
تاکسی‌سواری/ سروش صحت
این کتاب شامل ۱۲۴ داستانک یا میکروفیکشن است که هر کدام روایت‌های کوتاه و جذابی از تجربیات نویسنده در تاکسی‌ها را به تصویر می‌کشند.
سروش صحت، با نگاهی تیزبین و طنزآمیز، لحظات روزمره‌ی تاکسی‌سواری را به داستان‌هایی کوتاه و پرمفهوم تبدیل کرده است. این سبک نگارش، که به «داستان ناگهان» نیز معروف است، به خاطر لحظات ناب و ضربه‌های ناگهانی‌ای که در دل خود دارد، خواننده را مجذوب می‌کند.
نسخه‌ی صوتی این کتاب با صدای خود سروش صحت نیز منتشر شده است که می‌تواند تجربه‌ی شنیداری جذابی را برای علاقه‌مندان فراهم کند.
ادبیات معاصر و داستان‌های تأثیرگذار
بادبادک‌باز /خالد حسینی
این کتاب از خالد حسینی داستان پسری افغان که به‌خاطر اشتباهات گذشته‌اش، سفری برای جبران اشتباهاتش را آغاز می‌کند را روایت می‌کند.
این کتاب به دلیل روایتی احساسی از خیانت، رستگاری و دوستی یکی از موارد محبوب ۱۴۰۳ بوده است.
کتابخانه نیمه‌شب/ مت هیگ
این کتاب روایت‌گر زندگی دختری است که بین مرگ و زندگی معلق است، دختر وارد کتابخانه‌ای می‌شود که در آن می‌تواند تمام زندگی‌های ممکن خود را تجربه کند.
ایده‌ی جذاب و امیدبخش درباره‌ی انتخاب‌ها و مسیرهای زندگی، ایجاد فضاسازی جذاب از دلایلی است که این کتاب توانسته است فروش قابل توجهی داشته باشد.
فلسفه و روانشناسی
انسان در جستجوی معنا /ویکتور فرانکل
این کتاب که در راستای مثبت اندیشی نسبت به زندگی است خاطرات یک روان‌شناس که از اردوگاه‌های نازی جان سالم به در برد و فلسفه‌ی معناگرایی را مطرح کرد.
از دلایل محبوبیت این اثر می‌توان به الهام‌بخشی و امیدبخشی برای کسانی که با مشکلات زندگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند اشاره کرد.
ایکیگای /هکتور گارسیا و فرانچسک میرالش
در این کتاب فلسفه‌ی ژاپنی «ایکیگای» که به معنای داشتن هدف در زندگی است مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد.
سادگی و کاربردی بودن راهکارها برای یافتن شادی و معنا از دلایل محبوبیت این کتاب بوده است.
به صورت کلی با توجه به شرایط بازار کتاب کتاب و فهرست پرفروش ها می‌توان با تحلیلی کلی به این نتیجه گیری رسید که غالب پرفروش‌ها همچنان از آثار کلاسیک و فلسفی هستند، که نشان می‌دهد مخاطبان ایرانی به ادبیات عمیق و فلسفی علاقه دارند.
همچنین ترکیب کتاب‌های روانشناسی مدرن با داستان‌های ادبی، نشان‌دهنده‌ی تمایل خوانندگان به سبک هایی در حوزه خودشناسی و بهبود فردی است.
در آخر نیز حضور نویسندگان ایرانی مثل دولت‌آبادی، معروفی و ابراهیمی در کنار آثار جهانی، نشان می‌دهد که ادبیات داخلی همچنان جایگاه پررنگی در بین کتاب‌خوان‌ها دارد.
* فهرست اعلام شده براساس جمع آوری منابع موجود در بازار کتاب است.
۵۷۵۷
