به گزارش خبرآنلاین ولید فارس دبیرکل گروه پارلمانی آتلانتیک در ستون یادداشت های روزنامه ایندیپندنت چاپ لندن نوشت: از زمانی که نیروهای هیئت تحریرالشام کنترل دمشق پایتخت سوریه را در دست گرفتند، در مناطق تحت سیطره گروه های مسلح تندرو اتفاقات زیادی افتاد. این روزها پرسشی که در واشنگتن و دیگر پایتخت های جهان مطرح است، ماهیت معادله کنونی است که با سرعت زیاد پیش می رود و کنترل آن هم امکان پذیر نیست. علت این امر وقوع پشت سرهم پاره ای تحولات، تغییر مواضع سیاسی و پایان نیافتن جنگ پس از فروپاشی نظام بعث به حاکمیت خاندان اسد از سال ۱۹۷۰ میلادی است.
در آینده نزدیک اوضاع نظامی میدانی و سیاسی سوریه در یک دهه کامل زمانی را تا زمان سیطره بر قدرت مجدد ارزیابی خواهیم کرد اما هم اکنون مهمترین سوال افکار عمومی و همه طرف ها این است که عملیات تحریر الشام به کدام سو خواهد رفت و دیگر کشورها در برابر یا کنار این شبه نظامیان تندرو چه خواهند کرد؟ آیا معادله به همین منوال جلو خواهد رفت یا به مرور زمان آثاری از قانون جدید وضعیت موجود {ایستایی} پدیدار خواهد شد؟
پاسخ پرسش اول این است گروه های جهادی مبارز که از ادلب آغاز کردند سپس به حلب رفتند و از آنجا به حماه و حمص حمله ور شدند و در نهایت به دمشق رسیدند، همچنان به حملات خود ادامه خواهند داد و درباره مراحل بعدی این حملات نیز نهاد نظامی مشترک این گروه ها تصمیم گیری خواهد کرد.
آنگونه که تحلیلگران شوروی سابق در گذشته نوشته اند، اولین اصل به ثمر رساندن نبردها و جنگ ها برای گروه های مخالفی که دنبال براندازی نظام ها هستند، ادامه دادن به پیشروی است؛ آنهم تا زمانی که امکان پیشروی وجود دارد و اوضاع همچنان مناسب است. براین اساس نیروهای رادیکال بدون توقف در مرزها به راه گشایی از طریق همه مناطق ادامه خواهند داد. نیروهای هیئت تحریرالشام از جنوب و شرق به سمت مرزهای لبنان و سوریه خواهند رفت و به سمت مناطقی پیشروی خواهند کرد که به مخالفت با نظام اسد در ده سال گذشته مشهور است. آنان همچنان پیشروی خواهند کرد تا این که حس کنند یک قدرت داخلی یا منطقه ای مصمم وجود دارد که می تواند اوضاع را آرام کند.
هم اکنون آنچه انتظار می رود این است که این خط جایی در شمال منطقه جولان خواهد بود برهمین اساس مرزهای حائل میان شبه نظامیان تندرو، نیروهای اسرائیلی و برخی نیروهای غیرنظامی شامل شبه نظامیان دروزی و سنی میانه روی مستقر در منطقه شکل خواهد گرفت.
براین اساس اولین مرزهایی که منتظر فعال شدنشان هستیم، مرزهای میان دورترین نقطه نفوذ هیئت تحریرالشام و اسرائیل است زیرا گروه های تندرو به سمت جنوب پیشروی می کنند و نیروهای اسرائیلی احتمالا یک دیوار نظامی در شمال جولان و شرق کوه های لبنان از طریق بیابان می سازند تا پیشروی نیروهای هیئت تحریرالشام را متوقف کنند.
در مرکز سوریه منطقه ای وجود دارد که یک نقطه اتصال کلیدی محسوب می شود. نام این منطقه تدمر است. در گذشته نیروهای آمریکایی، نیروهای داعش و نظام حاکم بر سوریه برای به دست گرفتن کنترل این منطقه رقابت می کردند.
در اینجا می بینیم که همه طرف ها به دنبال سیطره بر تدمر در قلب بیابان سوریه هستند. این شهر پتانسیل آن را دارد که حد فاصل شرق و غرب سوریه شود اما شکل گیری این حد فاصل بستگی به واشنگتن دارد. با توجه به این که نیروهای آمریکایی در شمال شرق و جنوب شرق سوریه، در امتداد مرزهای مشترک با اردن و نیز جولان مستقر هستند، مرزهای جدید میان نظام اسلامگرایان بین دمشق و حلب و گروه ها و شبه نظامیان و حضور بین المللی مستقر در شرق این نقطه ترسیم خواهد شد.
یکی از مهمترین مناطقی که موازنه جدید را در منطقه ترسیم خواهد کرد، مرزهای مشترک اردن و سوریه است. پس از سقوط نظام اسد، این مرزها سوریه را به همه گروه ها اعم از شبه نظامیان هیئت تحریرالشام، گروه های عربی سنی، قبایل جنوب و شبه نظامیان نیروهای سوریه دموکراتیک (قسد) وصل خواهد کرد.
ارزیابی ما این است که این همان منطقه ای است که اسرائیل در این مرحله کنترل آن را تا تدمر به دست خواهد گرفت. اگر آمریکایی ها تصمیم بگیرند به سمت مناطق استقرار نیروهای سوریه دموکراتیک پیشروی کنند، آنگاه همه این جغرافیا عملا به شکل گیری سوریه ای دیگر منجر خواهد شد که کنترل جنوب آن به دست گروه های مسلح نزدیک به آمریکا و اسرائیل خواهد افتاد و کنترل شمال آن را نیز نیروهای کرد سنی مسیحی پس از رویارویی با هیئت تحریرالشام و ارتش ملی سوریه در دست خواهند گرفت.
در این جا یک منطقه باقی می ماند که به خصوص برای قدرت جدید در سوریه مهم است و آن مرزهای مشترک سوریه و عراق است. برای راهیابی به این منطقه دو کلید وجود دارد. کلید اول منطقه البوکمال است که قسد کنترل آن را به دست گرفته است. کلید دوم پایگاه نظامی التنف و منطقه اطراف آن است که شبه نظامیان نزدیک به آمریکا کنترل آن را در دست دارند.
اگر واشنگتن تصمیم بگیرد این گذرگاه ها را ببندد، آنگاه چاره ای ندارد جز این که در مرزهای میان شمال غرب و مرکز یعنی کویر تدمر مستقر شود.
اگر واشنگتن تصمیم بگیرد نیروهایش را در شرق این خط مستقر کند یعنی کنترل مرزهای مشترک سوریه و عراق را به دست بگیرد، همان طور که کنترل مرزهای مشترک با اردن را در دست دارد، آنگاه پشتش در شرق سوریه محکم خواهد شد زیرا می تواند نیروهایش را در آن مناطق بیابانی بسیج کند. این مناطق برای آمریکا و اسرائیل مزیت دارند زیرا جمعیت این مناطق زیاد نیست و با کمک فن آوری می توانند کنترل آن ها را به دست بگیرند.
طبیعتا یک سری از نیروهای روسیه از مناطق غربی عقب نشینی کرده و در سواحل شمال غربی جمع شده اند. آنان براساس توافق ترکیه و روسیه در این منطقه مانده اند بر این اساس خط رویارویی میان متحدان اسرائیل، عرب ها و کردها در امتداد مرزهای اردن و سوریه، عراق و سوریه و شاید حتی اسرائیل و سوریه خواهد بود. ماموریت آشکار این خطوط رویارویی، متوقف کردن پیشروی نیروهای تندرو است.
اما در شرق؛ مرزهای سوریه و عراق که هنوز بسته نشده است، دروازه ای برای دسترسی هیئت تحریرالشام به مرزهای مشترک با مناطق اسلامی سنی نشین عراق خواهد بود. پرونده لبنان هم حساس باقی می ماند زیرا همه این فرقه ها در لبنان هم حضور دارند.
پس از انتشار گزارش هایی درباره ورود گروه های شبه نظامی تندرو به مناطق سکونت علوی ها در غرب سوریه و اقدام مستقیم آنان به پیگرد عناصر علوی وابسته به ارتش سابق سوریه و رسیدن آنان به سواحل لاذقیه و طرطوس و به دست گرفتن کنترل این سواحل، نشانه های یک تحول مهم مشاهده می شود و آن ورود نیروهایی میدانی است که پیشتر با القاعده و برخی هم با تشکیلات داعش در ارتباط بوده اند. اینان بیش از ۱۵۰ کیلومتر از سواحل سوریه را در سواحل دریای مدیترانه جدا کرده اند.
همه این توسعه طلبی های نظامی هیئت تحریرالشام با حمایت اخوان المسلمین موازنه ها را در منطقه تغییر خواهد داد و سوریه را به کشوری مشابه لیبی تبدیل خواهد کرد که از یک سو شبه نظامیان طرابلس در آن جمع شده بودند و از سوی دیگر ارتش ملی لیبی به حفاظت از کشور در برابر تکفیری ها پایبند بود. حال همین سناریو در سوریه تکرار شده است زیرا از یک سو هیئت تحریرالشام و ارتش ملی سوریه کنترل نهادها و خاک سوریه را به دست گرفته اند و از سوی دیگر کردها، دروزی ها، عرب های بادیه نشین، مسیحیان و متحدان منطقه ای آنان کنترل سوریه را در دست دارند.
تصویر کنونی سوریه این است اما هفته آینده احتمالا شاهد یک تغییر خواهیم بود.
*مترجم: منصوره کاظمینی
۳۱۱۳۱۱
